๔๓.ใจคนชั่วเหมือนมะเดื่อสุก

 

๔๓. ใจคนชั่วเหมือนมะเดื่อสุก

ยถา อุทุมฺพรปกฺกา, พหิรตฺตกเมว จ;

อนฺโต กิมีหิ สมฺปุณฺณา, เอวํ ทุชฺชนหทฺทยาฯ

“มะเดื่อสุก ภายนอกดูมีสีแดงสดใส,

แต่ภายในเต็มด้วยหนอน ฉันใด, 

ใจของทุรชนคนชั่ว ก็ย่อมเป็นฉันนั้น.”

(โลกนีติ หมวดคนดี คาถาที่ ๔๓, กวิทัปปณนีติ ๒๑๘, ๒๒๕)

..

ศัพท์น่ารู้ :

ยถา (ฉันใด) เป็นนิบาตบอกอุปมา

อุทุมฺพรปกฺกา (มะเดื่อสุก) อุทุมฺพร (ผลมะเดื่อ) +ปกฺก (สุก, แห้ง) > อุทุมฺพรปกฺก+โย แปลง โย เป็น อา ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า สพฺพโยนีนมาเอ. (รู ๖๙)

พหิรตฺตกา (ภายนอกสีแดง, มีสีแดงภายนอก) พหิ (ภายนอก) +รตฺตก (สีแดงเรื่อ) > พหิรตฺตกา+โย 

เอว (นั้นเทียว) เป็นนิบาต จ (ด้วย, และ) เป็นนิบาต, เอว จ (ด้วยนั่นเทียว)

อนฺโต (ภายใน) นิบาต

กิมีหิ (ด้วยหนอน ท.) กิมิ+หิ 

สมฺปุณฺณา (เต็มพร้อม, เต็มเอียด) สํ+√ปูร+ต > สมฺปุณฺณ+โย, ส่วนในกวิทัปปณนีติ เป็น อนฺโตกิมิลสมฺปุณฺณา (ภายในเต็มด้วยหมู่หนอน)

เอวํ (ฉันนั้น) เป็นนิบาตบอกอุปไมย

ทุชฺชนหทฺทยา, ทุชฺชนหทยา (ใจของคนพาล, น้ำใจของทุรชน ท.) ทุชฺชนหทย+โย, เป็นคำสมาส มาจาก ทุชฺชน (คนชั่ว, คนพาล, ทุรชน) +หทย (หัวใจ, จิตใจ, น้ำใจ) 

..