๓๐.คนบ้าบอ ๓ จำพวก

๓๐. คนบ้าบอ ๓ จำพวก

อธนสฺส รสํ ขาทา, อพลสฺส หถา นรา,

อปญฺญสฺส วากฺยกถา, อุมฺมตฺตกสมา อิเมฯ

“คนไม่มีทรัพย์ ชอบกินของแพง,

คนไม่มีแรง ชอบประลองกำลัง,

คนไม่ปัญญา ชอบพูดจาอวดฉลาด,

คนสามจำพวกนี้ พอๆกับคนบ้า.“

(โลกนีติ หมวดบัณฑิต คาถาที่ ๓๐, ธัมมนีติ ๓๒๕, กวิทัปปณนีติ ๑๐๐)

..

ศัพท์น่ารู้ :

อธนสฺส (ของคนไม่มีทรัพย์, คนจน) น+ธน > อธน+ส วิ. นตฺถิ เอตสฺส ธนนฺติ อธโน, ปุริโส. (ทรัพย์ ของบุรุษนั้น ย่อมไม่มี เพราะเหตุนั้น บุรุษนั้น ชื่อว่า อธนะ -คนไร้ทรัพย์) นนิปาตปุพพบท ฉัฏฐีพหุพพีหิสมาส

รสํขาทา (การเคี้ยวกินสิ่งมีรส, -ของอร่อย) รส+ขาท > รสํขาท+โย (หรือถ้าเป็นอิตถีลิงค์ คงเป็น รสํขาทา+สิ)

อพลสฺส (ของคนไม่มีแรง, -กำลัง) น+พล > อพล+ส, วิ. นตฺถิ เอตสฺส พลนฺติ อพโล, ปุริโส. (กำลัง ของบุรุษนั้น ย่อมไม่มี เหตุนั้น บุรุษนั้น ชือว่า อพละ – คนไม่มีกำลัง) นนิปาตปุพพบท ฉัฏฐีพหุพพีหิสมาส

หถา (เบียดเบียน, ต่อสู้, ประลองกำลัง) หถ+โย

นรา (คน, นรชน ท. ) นร+โย,

อปฺปญฺญสฺส (คนไม่มีปัญญา) อปฺปญฺญ+ส, วิ. นตฺถิ เอตสฺส ปญฺญาติ อปฺปญฺโญ, ปุริโส. (ปัญญา ของบุรุษนั้น ย่อมไม่มี เหตุนั้น บุรุษนั้น ชื่อว่า อัปปญญะ – คนไร้ปัญญา) นนิปาตปุพพบท ฉัฏฐีพหุพพีหิสมาส

กถาวากฺยา (กถาพากย์, สำนวนคำพูด) กถา+วากฺย > กถาวากฺย+โย

อุมฺมตฺตกสมา (เสมอกับคนบ้า, พอๆ กับคนบ้า) อุมฺมตฺตก+สม > อุมฺมตฺตกสม+โย

อิเม (เหล่านี้) อิม+โย สัพพนาม

..