๘๔. อย่าไว้ใจทางอย่าวางใจคน

๘๔. อย่าไว้ใจทางอย่าวางใจคน

น วิสฺสเส อวิสฺสตฺตํ, มิตฺตญฺจาปิ น วิสฺสเส;

กทาจิ กุปิโต มิตฺโต, สพฺพํ โทสํ ปกาสเยฯ

„ไม่ควรไว้เนื้อเชื่อใจคนที่ไม่คุ้นเคยกัน

แม้เป็นเพื่อน ก็ไม่ควรไว้ใจเกินไป

เพราะบางครั้งเพื่อนเกิดขัดเคืองใจ

เขาพึงเปิดโปรงโทษทั้งปวงของเราได้.“

(โลกนีติ หมวดมิตร คาถาที่ ๘๔, กวิทัปปณนีติ ๒๓๘, ธัมมนีติ ๒๑)

..

ศัพท์น่ารู้ :

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ 

วิสฺสเส (พึงวิสาสะ, ใกล้ชิด, สนิทสนม, คุ้นเคย) วิ+√สส+อ+เอยฺย ภูวาทิคณะ กัตตุวาจก 

อวิสฺสตฺตํ (คนที่ไม่คุ้นเคยกัน, คนแปลกหน้า) น+วิสฺสตฺต > อวิสฺสตฺต+อํ, ในกวิทัปปณนีติ เป็น อมิตฺตสฺส: (คนไม่ใช้มิตร, อมิตร) อมิตฺต+ส ลง ฉัฏฐีวิภัตติในอรรถทุติยาวิภัตติ ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า ทุติยาปญฺจมีนญฺจ. (รู ๓๑๘), ในจาณักยนีติ เป็น อวิสฺสตฺถํ.

มิตฺตญฺจาปิ ตัดบทเป็น มิตฺตํ+จ+อปิ (และแม้มิตร) มิตฺต+อํ = มิตฺตํ (มิตร, เพื่อน), จ และ อปิ เป็นนิบาต 

กทาจิ (ในกาลบางคราว) กึ+ทา+จิ 

กุปิโต (โกรธ, ขุ่นเคือง) กุปิต+สฺมึ

มิตฺโต (มิตร, เพื่อน) มิตฺต+สิ, ในกวิทัปปณนีติ เป็น กุปิเต มิตฺเต. ในจาณักยนีติ เป็น กุปิตํ มิตฺตํ.

สพฺพํ (ทั้งปวง,​ ทั้งหมด,​ สรรพ) สพฺพ+อํ, สัพพนาม.

โทสํ (ซึ่งโทษ, ความไม่ดี) สพฺพโทส+อํ, บางคัมภีร์เป็นสมาส สพฺพโทสํ.

ปกาสติ (ย่อมประกาศ, เปิดเผย, แฉ, เปิดโปง) ป+√กาส+ณย+เอยฺย จุราทิคณะ กัตตุวาจก, ลบ ณ อนุพันธ์ ด้วยสูตรว่า การิตานํ โณ โลปํ. (รู ๕๒๖) = ป+กาส+ย+เอยฺย, แปลง เอยฺย เป็น เอ ได้บ้าง. ด้วยมหาสูตรว่า กฺวจิ ธาตุ ฯ. (รู ๔๘๘) = ป+กาส+ย+เอ, รวมสำเร็จรูปเป็น ปกาสเย

..