๙๒. มิตรจริง เพื่อนแท้

๙๒. มิตรจริง เพื่อนแท้

โรคาตุเร จ ทุพฺภิกฺเข, พฺยสเน สตฺตุวิคฺคเห;

ราชทฺวาเร สุสาเน จ, เย ติฎฺฐนฺติ สุมิตฺตกาฯ

„ชนเหล่าใด ยืนเคียงข้างในยามป่วยไข้ 

ในยามข้าวยากหมากแพง ในยามเคราะห์ร้าย 

ในยามถูกศัตรูรังแก ในยามขึ้นโรงขึ้นศาล 

และในเวลาถูกหามไปยังป่าช้า,

ชนเหล่านั้น ชื่อว่า มิตรที่แท้จริง.“

(โลกนีติ หมวดมิตร คาถาที่ ๙๒, มหารหนีติ ๑๔๓, ธัมมนีติ ๙๘, กวิทัปปณนีติ ๒๓๗, จาณกฺยนีติ ๑๗)

..

ศัพท์น่ารู้ :

โรคาตุเร (ในเวลาเจ็บป่วยอาดูร, ป่วยกระสับกระส่าย) โรค (โรค, เจ็บไข้) +อาตุร (กระสับกระส่าย, อาดูร) +สฺมึ แปลง สฺมึ วิภัตติเป็น เอ ได้บ้าง § สฺมาสฺมึนํ วา. (รู ๙๐)

ทุพฺภิกฺเข (ในเวลาเกิดทุพภิกขภัย, ข้าวยากหมากแพง) ทุ+ภิกฺขา > ทุพฺภิกฺข+สฺมึ

พฺยสเน (ในเวลาฉิบหาย, วอดวาย, โชคร้าย) พฺยสน+สฺมึ 

สตฺตุวิคฺคเห (ในเพราะการข่มของศัตรู, ถูกศัตรูข่มแหงรังแก) สตฺตุ (ศัตรู) +วิคฺคห (ทะเลาะ) > สตฺตุวิคฺคห+สฺมึ

ราชทฺวาเร (ในที่ใกล้ประตูของพระราชา, เวลาขึ้นโรงขึ้นศาล) ราช (พระราชา) +ทฺวาร (ประตู, ทวาร) > ราชทฺวาร+สฺมึ 

สุสาเน (ในเวลาไปสู่สุสาน, ที่ป่าช้า, เวลาสิ้นชีวิต, เวลาคอขาดบาดตาย) สุสาน+สฺมึ 

จ (ด้วย, และ) นิบาตบท

เย (...เหล่าใด) ย+โย สัพพนาม 

ติฎฺฐนฺติ: (ยืน, ตั้ง, ดำรง, ยืนหยัด, เคียงข้าง, เคียงบ่าเคียงไหล่) √ฐา+อ+อนฺติ แปลง ฐา ธาตุเป็น ติฏฺฐ ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า ฐา ติฏฺโฐ. (รู ๔๙๒)

สุมิตฺตกา (มิตรที่ดี, เพื่อนที่แท้ ท.) สุมิตฺตก+โย, 

..