๙๕. หญิงมีรูปเป็นทรัพย์

๙๕. หญิงมีรูปเป็นทรัพย์

อิตฺถีนญฺจ ธนํ รูปํ, ปุริสานํ วิชฺชา ธนํ,

ภิกฺขูนญฺจ ธนํ สีลํ, ราชานญฺจ ธนํ พลํฯ

“หญิงมีรูปเป็นทรัพย์, 

ชายมีวิชาเป็นทรัพย์,

พระภิกษุมีศีลเป็นทรัพย์, 

พระราชามีอำนาจเป็นทรัพย์.“

(โลกนีติ หมวดหญิง คาถาที่ ๙๕, ธัมมนีติ ๗๖, กวิทัปปณนีติ ๓๐๐)

..

ศัพท์น่ารู้ :

อิตฺถีนญฺจ ตัดบทเป็น อิตฺถีนํ+จ (ของหญิง, สตรี ท. + ด้วย) อิตฺถี+นํ = อิตฺถีนํ; ส่วน จ ศัพท์เป็นนิบาต แปลว่า ด้วย, และ ใช้ในอรรถวากยสมุจจยัตถะ (รวบรวมพากย์), 

ธนํ (ทรัพย์, สมบัติ, ของมีค่า) ธน+สิ

รูปํ (รูป, ลักษณะ, ทรวดทรง) รูป+สิ, รูปศัพท์ใช้ในอรรถ ๑๐ อย่าง ตามที่แสดงมาแล้วในคาถาที่ผ่านมา.

ปุริสานํ (ของบุรูษ, ชาย ท.) ปุริส+นํ

วิชฺชา (วิชา, ความรู้, การศึกษา) วิชฺชา+สิ, อิต.

ภิกฺขูนญฺจ ตัดบทเป็น ภิกฺขูนํ+จ (ของภิกษุ ท. + ด้วย) ภิกฺขุ+นํ = ภิกฺขูนํ; จ ศัพท์เป็นนิบาต

สีลํ (ศีล, ปกติ) สีล+สิ, นป.

ราชานญฺจ ตัดบทเป็น ราชานํ+จ (ของพระราชา +ด้วย) 

พลํ (กำลัง, พลัง, อำนาจ, แรง) พล+สิ

ศัพท์ที่เป็นชื่อผู้หญิง ๑๘ ศัพท์ พร้อมความหมายโดยย่อ.

ในอภิธานัปปทีปิกา คาถาที่ ๒๓๐-๒๓๑ แสดงชื่อของสตรี หรือ ผู้หญิง ไว้ ๑๘ ศัพท์ คือ ๑) อิตฺถี-ผู้อันบุรุษปรารถนา, ๒) สีมนฺตินี-ผู้มีปลายผมยาว, ๓) นารี-ผู้เป็นของชาย, ๔) ถี-ผู้ตั้งครรภ์ได้, ๕) วธู-ผู้ผูกกามคุณห้าไว้ในตน, ผู้เบียดเบียน, ๖) วนิตา-ผู้เป็นที่รักใคร่แห่งบุรุษ, ๗) องฺคณา-ผู้ไปสู่บ้านสามี, ผู้ประเสริฐ, ๘) ปมทา-ผู้มัวเมาในรูปต่าง ๆ ด้วยราคะ, ๙) สุนฺทรี-ผู้เอื้ออาทร, ผู้งดงาม, ๑๐) กนฺตา-ผู้มีความน่ารัก, ๑๑) รมณี-ผู้น่ารื่นรมย์, ผู้บรรเทาความใคร่, ๑๒) ทยิตา-ผู้ที่บุรุษควรรักษา, ๑๓) อพลา-ผู้มีกำลังน้อย, ๑๔) มาตุคาม-ผู้ถึงความเป็นเหมือนแม่, ๑๕) มหิลา-ผู้รับภาระทุกอย่าง, ผู้ถูกราคะย้อมใจ, ๑๖) ลลนา-ผู้งาม, ผู้มีเสน่ห์, ๑๗) ภีรุ-ผู้มีความกลัวเป็นปรกติ, ๑๘) กามินี-ผู้มีตัณหาจัด, มีกามารมณ์จัด.

ตัวอย่างแจก อิตฺถี-สัททปทมาลา อีการันต์ในอิตถีลิงค์, เอกวจนะ/ พหุวจนะ

ป.  อิตฺถี/   อิตฺถี อิตฺถิโย,

อา. โภติ อตฺถิ/   โภติโย อิตฺถี อิตฺถิโย

ทุ.  อิตฺถิยํ อิตฺถึ/   อิตฺถี  อิตฺถิโย

ต.  อิตฺถิยา/    อิตฺถีหิ อิตฺถีภิ

จ.  อิตฺถิยา/    อิตฺถีนํ

ปญฺ. อิตฺถิยา/    อิตฺถีหิ อิตฺถีภิ

ฉ.  อิตฺถิยา/    อิตฺถีนํ

ส.  อิตฺถิยํ อิตฺถิยา/   อิตฺถีสุ

..