๑๐๙. หากหญิงอยากเกิดเป็นชาย

๑๐๙. หากหญิงอยากเกิดเป็นชาย

ยา อิจฺเฉ ปุริโส โหตุํ, ชาตึ ชาตึ ปุนปฺปุนํ;

สามิกํ อปจาเยยฺย, อินฺทํว ปาริจาริกาฯ

“หญิงใดปรารถนาเกิดเป็นชาย,

ติดต่อกันทุกชาติไป;

หญิงนั้นควรคารพปฏิบัติสามี,

ดุจนางฟ้าปฏิบัติต่อพระอินทร์ ฉะนั้น.“

(โลกนีติ หมวดหญิง คาถาที่ ๑๐๙, ขุ. ชา. ๒๘/๘๖๕)

..

ศัพท์น่ารู้ :

คาถานี้ แบ่งเป็น ๒ ประโยคหลัก ขอแปลพอเป็นตัวอย่าง ดังนี้.

๑.) ยา อิจฺเฉ ปุริโส โหตุํ, ชาตึ ชาตึ ปุนปฺปุนํ;

ยา (นารี) อ. หญิงใด อิจฺเฉ ย่อมปรารถนา โหตุํ เพื่ออันเป็น ปุริโส ผู้ชาย ชาตึ ชาตึ ทุก ๆ ชาติ ปุนปฺปุนํ บ่อย ๆ. (แปลเอาความว่า: ผู้หญิงที่อยากเกิดเป็นผู้ชายทุกชาติ)

๒.) สามิกํ อปจาเยยฺย, อินฺทํว ปาริจาริกาฯ

(สา นารี) อ. หญิงนั้น อปจาเยยฺย พึงปรนนิบัติ สามิกํ ซึ่งสามี, (เทวธีตา) อิว ดุจนางเทพธิดา ปาริจาริกา ผู้คอยรับใช้  (อปจายนฺตี) ปรนนิบัติอยู่ อินฺทํ ซึ่งพระอินทร์ ฉะนั้น.

(แปลเอาความว่า: เธอพึงปรนนิบัติสามี ดุจนางฟ้าคอยรับใช้พระอินทร์.)

ยา (ใด) ย+อา ปัจจัยอิตถีลิงค์ > ยา+สิ, สัพพนาม. ยา อิตถี (หญิงใด, สตรีใด).

อิจฺเฉ (ปรารถนา, ต้องการ) อิสุ+อ+ติ, วัตตมานา, หรือ อิสุ+อ+เอยฺย สัตตมี, ภูวาทิ. กัตตุ. วิภัตติ ๘ ตัว คือ ติ,​ มิ, ตุ, มิ, เอยฺย, เอยฺยาสิ, เอยฺยามิ, เอยฺยํ สามารถแปลงเป็น เอ ได้บ้าง.

ปุริโส (ชาย,​ บุรุษ) ปุริส+สิ

โหตุํ (เพื่ออันเป็น) หู+อ+ตุํ > โหตุํ+สิ, ลบ สิ วิภัตติ. จัดเป็นอัพยยศัพท์หรือนิบาต. 

ชาตึ ชาตึ, (ทุก ๆ ชาติ) ชาติ+อํ, หมายเหตุ: เดิมเป็นเป็น ชาติ ชาติ ได้แก้เป็น ชาตึ ชาตึ เหมือนในพระบาฬี.

ปุนปฺปุนํ (อีกอีก, บ่อย ๆ) นิบาตบท. ปุน ศัพท์เดียว แปลว่า อีก.

สามิกํ (ซึ่งสามี) สามิก+อํ

อปจาเยยฺย (รับใช้, ปรนนิบัติ) อป+จาย+อ+เอยฺย ภูวาทิ. กัตตุ. ในสัททนีติ ธาตุมาลา เป็น จายุ ธาตุ. -ปูชานิสามเนสุ ในการบูชาและคอยเชื่อฟัง.

อินฺทํว (ซึ่งพระอินทร์ + เหมือน) อินฺทํ+อิว, อินฺท+อํ = อินฺทํ (พระอินทร์, ท้าวสักกเทวราช), อิว (เหมือน, ดุจ, ราวกะ) นิบาตบอกการเปรียบเทียบ.

ปาริจาริกา (หญิงผู้คอยรับใช้) ปริ+จาริกา > ปาริจาริกา+สิ

..