๑๑๐. หากชายอยากเป็นชายทุกชาติ

๑๑๐. หากชายอยากเป็นชายทุกชาติ

โย อิจฺเฉ ปุริโส โหตุํ, ชาตึ ชาตึ ปุนปฺปุนํ;

ปรทารํ วิวชฺเชยฺย, โธตปาโทว กทฺทมํฯ

“ชายใดปรารถนาเกิดเป็นชาย, 

ติดต่อกันทุกชาติไป

ชายนั้นพึงละเว้นลูกเมียผู้อื่น, 

เหมือนคนล้างเท้าแล้ว เว้นโคลนตม ฉะนั้น.“

(โลกนีติ หมวดหญิง คาถาที่ ๑๑๐, ขุ. ชา. ๒๘/๘๖๕)

..

ศัพท์น่ารู้ :

คาถานี้ แบ่งเป็น ๒ ประโยคหลัก แปลคล้ายกันเหมือนคาถาก่อนนี้ ดังนี้.

๑.) โย อิจฺเฉ ปุริโส โหตุํ, ชาตึ ชาตึ ปุนปฺปุนํ;

ยา (ปุริโส) อ. ชายใด อิจฺเฉ ย่อมปรารถนา ปุริโส โหตุํ เพื่ออันเป็นผู้ชาย ชาตึ ชาตึ ทุก ๆ ชาติ ปุนปฺปุนํ บ่อย ๆ. (แปลเอาความว่า: ผู้ชายที่อยากเกิดเป็นผู้ชายติดต่อกันทุกชาติ)

๒.) ปรทารํ วิวชฺเชยฺย, โธตปาโทว กทฺทมํฯ

(โส ปุริโส) อ. ชายนั้น วิวชฺเชยฺย พึงเว้นรอบ ปรทารํ ซึ่งภริยาของผู้อื่น, (ปุคฺคโล) อิว เหมือนบุคคล โธตปาโท ผู้มีเท้าอันล้างแล้ว (ปริวชฺชนฺโต) เว้นรอบอยู่ กทฺทมํ ซึ่งโคลนตม ฉะนั้น.

(แปลเอาความว่า: เธอเว้นผิดลูกเมียของคนอื่น ดุจคนล้างเท้าสะอาดแล้ว เว้นโคลนตม ฉะนั้น.)

โย = โย ปุริโส (บุรุษใด)

อิจฺเฉ = อิจฺเฉยฺย (พึงปรารถนา) √อิสุ+อ+เอยฺย ภูวาทิ. กัตตุ.

ปุริโส (บุรุษ,​ ผู้ชาย) ปุริส+สิ. ๑) มาจาก √ปูร+อิส ปัจจัย วิ. ปูรตีติ ปุริโส, โปโส. (ผู้ที่ยังใจพ่อแม่ให้เต็ม ชื่อว่า ปุริส, โปส), ปูร-ทานปูรเณสุ ปูร ธาตุในความให้และเต็ม. ที่เป็น ปุริส เพราะให้ทำการรัสสะ, ที่เป็น โปส เพราะให้ลบ ร และ อิ อักษร และวุทธิ. ๒) มาจาก ปุร+√สิ+อ ปัจจัย วิ. ปุเร อุจฺเจ ฐาเน เสตีติ ปุริโส. (ผู้นอนบนที่สูง ชื่อว่า ปุริส).

โหตุํ = ภวิตุํ (เพื่ออันเป็น) √หู+อ+ตุํ

ชาตึ ชาตึ ปุนปฺปุนํ (บ่อย ๆ ทุกชาติ) 

ปรทารํ (ภริยาของผู้อื่น) ปร (อื่น) + ทาร (เมีย, ภริยา)  > ปรทาร+อํ

วิวชฺเชยฺย (พึงเว้นรอบ) วิ+√วชฺช+เณ+เอยฺย จุราทิ. กัตตุ.

โธตปาโทว ตัดบทเป็น โธตปาโท+อิว (เหมือนคนมีเท้าอันตนล้างแล้ว, ดุจคนมีเท้าที่สะอาด) โธต (ล้างแล้ว, ชำระแล้ว) + ปาท (เท้า,​ ตีน)  > โธตปาท+สิ,  อิว (เพียงดัง, ราวกะ, เหมือน,​ ดุจ) นิบาตบอกการเปรียบเทียบ

กทฺทมํ (ตม,​ โคลน, หล่ม) กทฺทม+อํ

..