๑๑๙. คุณธรรมของผู้นำ

 

๑๑๙. คุณธรรมของผู้นำ

ขมา ชาคริยุฎฺฐานํ, สํวิภาโค ทยิกฺขณา;

นายกสฺส คุณา เอเต, อิจฺฉิตพฺพา สตํ สทาฯ

“คุณธรรมของผู้นำ ทั้ง ๔ อย่างเหล่านี้ คือ 

ความอดทน ๑ ความขยันตื่นตัวอยู่เสมอ ๑

การจำแนกแจกปันให้ทานอย่างทั่วถึง ๑

และ ความกรุณาเอ็นดู ๑ อันผู้นำที่-

ประเสริฐ พึงปรารถนาในกาลทุกเมื่อ.“

(โลกนีติ หมวดราชา คาถาที่ ๑๑๙, มหารหนีติ ๑๙๐, ธัมมนีติ ๒๖๙, กวิทัปปณนีติ ๒๕๘)

..

ศัพท์น่ารู้ :

ขมา (ความอดทน, อดกลั้น) ขมา+สิ อิต.

ชาคริยุฎฺฐานํ (ความขยันตื่นตัว, พร้อมลุกรู้สึกตัวเสมอ) ชาคริยุฏฺฐาน+สิ  (ชาคริย ความตื่น + อุฏฺฐาน ลุกขึ้น)

สํวิภาโค (การจำแนกพร้อม, การแจกแบ่งปั้นให้) สํวิภาค+สิ. มาจาก สํ+วิ+√ภช+ณ > สํวิภาค.

ทยิกฺขณา (การเพ่งเล็งด้วยความกรุณา, การมองดูด้วยเอ็นดู) ทยิกฺขณา+สิ (ทยา ความเอ็นดู + อิกฺขน เพ่งมอง, หวังดี?)  ในธัมมนีติ เป็น ทยิกฺขนา.

นายกสฺส (ผู้นำ, นายก) นายก+ส วิ. เนตีติ นายโก. ผู้นำ ชื่อว่า นายก. (√นี+ณฺวุ)

คุณา (คุณ, คุณสมบัติ ท.) คุณ+โย 

เอเต (เหล่านั่น, เหล่านี้) เอต+โย สัพพนาม วิเสสนะของ คุณา

 อิจฺฉิตพฺพา (พึงปรารถนา) √อิสุ+อิ+ตพฺพ > อิจฺฉิตพฺพ+โย

สตํ (สัตบุรุษ ท.) สนฺต+นํ, 

สทา (ทุกเมื่อ) สพฺพ+ทา. 

ในบาทคาถาสุดท้าย แต่ละคัมภีร์มีความต่างกันบ้าง ดังนี้.

 

ในโลกนีติและกวิทัปปณนีติ เป็น “อิจฺฉิตพฺพา สตํ คุณา”

ในมหารหนีติ เป็น “อิจฺฉิตพฺพา หิตตฺถินา”

ในธมฺมนีติ เป็น “อิจฺฉิตพฺพา หิตตฺถิโน”

ขอท่านผู้รู้และนักศึกษา เลือกแปลเอาตามความชอบใจเถิด.

..