๑๓๐. อานุภาพแห่งทานและปิยวาจา

๑๓๐. อานุภาพแห่งทานและปิยวาจา

อทนฺตทมนํ ทานํ, ทานํ สพฺพตฺถ สาธกํ;

ทาเนน ปิยวาเจน, อุนฺนมนฺติ นมนฺติ จฯ

„ทานเป็นเครื่องฝึกคนที่ยังไม่ได้ฝึก

ทานยังประโยชน์ให้สำเร็จในที่ทั้งปวง

ชนทั้งหลายย่อมน้อมขึ้นน้อมลง

เพราะการให้ทานและการพูดจาไพเราะ.“

(โลกนีติ หมวดราชา คาถาที่ ๑๓๐, มหารหนีติ ๑๘๖, กวิทัปปณนีติ ๒๖๔)

..

ศัพท์น่ารู้ :

อทนฺตทมนํ (เป็นเครื่องฝึกคนที่ยังไม่ได้ฝึกแล้ว) อทนฺต (คนที่ยังไม่ได้ฝึกตน) + ทมน (การฝึกหัด, เครื่องฝึกหัด) > อทนฺตทมน+สิ

ทานํ (การให้, ทาน) ทา+ยุ (แปลง ยุ ปัจจัยเป็น อน) > ทาน+สิ นป.

สพฺพตฺถ (ในที่ทั้งปวง) สพฺพ+ถ ปัจจัยในอรรถสัตตมีวิภัตติ ในปทรูปสิทธิเรียกว่า วิภัตติปัจจัย (ใช้ปัจจัยแทนวิภัตติ) จัดเป็นนิบาตบท, บาฬีสนามหลวง เรียกว่า อัพยยศัพท์

สาธกํ (เครื่องทำให้สำเร็จ, ยังประโยชน์ให้สำเร็จ) สาธก+สิ

ทาเนน (ด้วยการให้, เพราะทาน) ทาน+นา

ปิยวาเจน (ด้วยวาจาน่ารัก, การกล่าวคำอันเป็นที่รัก, พูดจาไพเราะ) ปิย+วาจ > ปิยวาจ+นา

อุนฺนมนฺติ (ย่อมน้อมขี้น, ยกมือไหว้) อุ+√นม+อ+อนฺติ ภูวาทิ. กัตตุ.

นมนฺติ (ย่อมน้อมน้อม, กราบไหว้) √นม+อ+อนฺติ ภูวาทิ. กัตตุ.

จ (ด้วย, และ) นิบาต

..