๑๑๖. สร้างฝันให้เป็นจริง

๑๑๖. สร้างฝันให้เป็นจริง

ธนมิจฺเฉยฺย วาณิชฺโช, วิชฺชมิจฺเฉ ภเช สุตํ;

ปุตฺตมิจฺเฉ ตรุณิตฺถึ, ราชามจฺจํ วสํ คเมฯ

อยากมั่งมีให้เป็นพ่อค้า

อยากมีวิชา ต้องคบผู้รู้

อยากมีลูก ต้องมีเมียสาว

อยากเป็นราชอำมาตย์

ต้องคบหาราชปุโรหิต.

(โลกนีติ หมวดราชา คาถาที่ ๑๑๖, ธัมมนีติ ๒๒๓, กวิทัปปณนีติ ๒๕๖)

..

ศัพท์น่ารู้ :

คาถานี้ แบ่งเป็น ๔ ภาค แต่ละภาค มี ๒ ประโยค ขอแปลย่อ ๆ พอเป็นแนวทางแก่นักศึกษาใหม่.

๑.) ธนมิจฺเฉยฺย วาณิชฺโช, 

ผู้ใด พึงปรารถนา ทรัพย์, ผู้นั้น ควรเป็นพ่อค้า.

๒.) วิชฺชมิจฺเฉ ภเช สุตํ;

ผู้ใด พึงปรารถนา ความรู้, ผู้นั้น พึงคบหา บัณฑิต.

๓.) ปุตฺตมิจฺเฉ ตรุณิตฺถึ, 

ผู้ใด พึงปรารถนาบุตร, ผู้นั้นพึงแต่งงานกับหญิงสาว.

๔.) ราชามจฺจํ วสํ คเม.

ผู้ใด พึงปรารถนา เป็นราชอำมาตย์, ผู้นั้น พึงคบหาราชปุโรหิต.

ธนมิจฺเฉ ตัดบทเป็น ธนํ+อิจฺเฉ, ธนํ (ทรัพย์, สมบัติ) ธน+อํ นป., อิจฺเฉ (พึงปรารถนา, ต้องการ, อยากได้) √อิสุ+อ+เอยฺย ภูวาทิ. กัตตุ. แปลงที่สุดของ อิสุ เป็น จฺฉ ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า อิสุยมูนมนฺโต จฺโฉ วา. (รู ๔๗๖) 

วาณิชฺโช (พ่อค้า,​ นักการค้า) วาณิชฺช+สิ ในธัมมนีติ เป็ฯ วาณิเชยฺย (พึงค้าขาย).

สปฺปมิจฺเฉ ตัดบทเป็น สิปฺปํ+อิจฺเฉ, สิปฺปํ (ศิลปะ, วิชา, ความรู้) สิปฺป+อํ  

ภเช (คบหา,​ สมาคม) √ภช+อ+เอยฺย ภูวาทิ. กัตตุ.

สุตํ (ผู้คงแก่เรียน, ผู้มีความรู้, คนมีการศึกษา, บัณฑิต) สุต+อํ, ในธัมมนีติ เป็น พหุสฺสุเต (ผู้คงแก่เรียน,​ พหูสูตร).

ปุตฺตมิจฺเฉ: ตัดบทเป็น ปุตฺตํ+อิจฺเฉ, ปุตฺต+อํ ป.

ตรุณิตฺถึ (หญิงรุ่นสาว, หญิงวัยรุ่น) ตรุณ (รุ่น,​ หนุ่ม) + อิตฺถี  (สตรี,​ หญิง) > ตรุณิตฺถี+อํ, ในธัมมนีติ เป็น นาริกญฺเญ.

ราชามจฺจํ (อำมาตย์ของพระราชา, ข้าราชการชั้นผู้ใหญ่) ราช (พระราชา) + อามจฺจ (อำมาตย์) > ราชามจฺจ+อํ

วสํ (อำนาจ) วส+อํ, ในที่นี้ขอแปลว่า ผู้มีอำนาจ หมายถึง ปุโรหิต.

คเม (พึงถึง, บรรลุ) √คมุ+อ+เอยฺย ภูวาทิ.​ กัตตุ.  ส่วนในธัมมนีติ และ กวิทัปปณนีติ เป็น อิจฺฉาคเต (ผู้มีความปรารถนาอันถึงแล้่ว)

..