๕. คนเขลาที่น่าขัน

๕. คนเขลาที่น่าขัน

วินา ครูปเทสนฺตํ, พาโลลงฺกตฺตุมิจฺฉติ;

สมฺปาปุเณ น วิญฺญูหิ, หสภาวํ กถํ นุ โส.

คนเขลาขาดคำแนะนำของครู 

ต้องการจะตกแต่งหน้าหรือบทประพันธ์นั้น

เขาจะไม่ถึงความขบขันโดยเหล่าผู้รู้ได้อย่างไร. -๑

(ธรรมนีติ อาจริยกถา ๕, สุโพธาลังการ ๑๑)

--

ศัพท์น่ารู้ :

วินา (เว้น, ขาด, ละเลย) เป็นนิบาตบท

ครูปเทสนฺตํ ตัดบทเป็น ครูปเทสํ+ตํ,  ครูปเทส (คำแนะนำ-, คำชี้แจงของครู) ครุ+อุปเทส > ครูปเทส+อํ, วิ. อุปทิสฺสติ เอเตนาติ อุปเทโส (อุปเทสะ คือคำแนะนำ) อุป บทหน้า+ทิส ธาตุ+ณ ปัจจัย, ครูนํ อุปเทโส ครูปเทโส (คำชื้แนะของครู เรียกว่า ครูปเทสะ) (ขอให้ดู สุโพธาลังการมัญชรี หน้า ๒๖ ประกอบด้วย)

พาโลลงฺกตฺตุมิจฺฉติ ตัดบทเป็น พาโล+อลงฺกตฺตุํ+อิจฺฉติ (คนเขลาต้องการเพื่อประดับ)

สมฺปาปุเณ (พึงถึง, บรรลุ) สํ+ป+√อป+อุณา+เอยฺย, สฺวาทิ. กัตตุ. 

น (ไม่, หามิได้) นิบาต

วิญฺญูหิ (จากผู้รู้ ท., โดยเหล่าผู้รู้ ) วิญฺญู+หิ 

หสภาวํ, หสฺสภาวํ (ความเป็นผู้เย้ยหยัน) หสภาว+อํ, วิ. หสฺสเตติ หสฺโส, หสฺสสฺส ภาโว หสฺสภาโว (ความเป็นผู้ถูกเย้ยหยัน เรียกว่า หัสสภาวะ).

กถํ นุ (อย่างไรหรือ, หรืออย่างไร, อย่างไรเล่า) สมูหนิบาต

โส (บุคคลนั้น, เขา) ต+สิ สัพพนาม

-๑ คำแปลจากสุโพธาลังการมัญชรี แปลโดยพระคันธสาราภิวงศ์ วัดท่ามะโอ อำเภอเมือง จังหวัดลำปาง.

_______________

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

คนโง่เว้นอุปเทศของครูเสีย 

แต่ยังต้องความเป็นผู้โอ่โถงด้วยความรู้ 

ไฉนหนอ เขาจะไม่ถึงซึ่งความเป็น 

ผู้ถูกทวยปราชญ์เย้ยหยัน.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้...

คนโง่ไม่ทำตามหลักที่ครูสอน

แต่เขาก็ยังหวังที่จะอวดว่ามีความรู้

ดังนั้น เขาจะไม่ถูกนักปราชญ์เย้ยหยันได้อย่างไร.

--