๗.-๘. ครูคือแบบอย่างของศิษย์

๗.-๘. ครูคือแบบอย่างของศิษย์

อุปชฺฌาจริยานญฺจ, มาตาปิตูนเมว จ;

สกฺกจฺจํ โย นุปฎฺฐาติ, สุโตปิ ตสฺส ตาทิโส.

อุปชฺฌาจริยานญฺจ, มาตาปิตูนเมว จ;

สกฺกจฺจํ โย อุปฎฺฐาติ, สุโตปิ ตสฺส ตาทิโส.

ครูคนใดย่อมไม่บำรุงอุปัชฌาย์แลอาจารย์

ย่อมไม่เลี้ยงดูมารดาแลบิดาโดยเคารพ

แม้ศิษย์ของครูนั้น ก็จะเป็นเช่นนั้น.

ครูคนใดย่อมบำรุงรับใช้อุปัชฌาย์แลอาจารย์

และย่อมบำรุงเลี้ยงดูมารดาแลบิดาโดยเคารพ

แม้ศิษย์ของครูคนนั้น ก็จะเป็นเช่นนั้น.

(ธรรมนีติ อาจริยกถา ๗, ๘)

--

ศัพท์น่ารู้ :

อุปชฺฌาจริยานญฺจ ตัดบทเป็น อุปชฺฌาจริยานํ+จ (อุปัชฌาย์และอาจารย์ ท. ด้วย) วิ. อุปชฺโฌ จ อาจริโย จาติ อุปชฺฌาจริยา. (อุปัชฌาย์และอาจารย์ ชื่อว่า อุปัชฌาจริยะ) ทวันทสมาส

มาตาปิตูนเมว ตัดบทเป็น มาตาปิตูนํ+เอว (มารดาและบิดา ท. นั่นเทียว) วิ. มาตา จ ปิตา จาติ มาตาปิตโร (แม่และพ่อ ชื่อว่า มาตาปิตะ, มาตาปิตา) ทวันทสมาส

จ (ด้วย, และ, แล) นิบาต

สกฺกจฺจํ (โดยเคารพ)

โย (ผู้ใด) สัพพนาม

นุปฎฺฐาติ ตัดบทเป็น น+อุปฏฺฐาติ (ย่อมไม่อุปัฏฐาก, ไม่บำรุง, ไม่รับใช้) 

สุโตปิ ตัดบทเป็น สุโต+อปิ (แม้ลูกศิษย์, ลูกและลูกศิษย์) 

ตสฺส (ของผู้นั้น, ของเขา) สัพพนาม

ตาทิโส (ผู้เช่นนั้น) ตาทิส+สิ. วิ. ตมิว นํ ปสฺสติ, โส วิย ทิสฺสตีติ วา ตาทิโส. (คนเห็นเขาเหมือนเขา, หรือ คนที่ปรากฏเสมือนเขา เรียกว่า ตาทิสะ) มาจาก ต สัพพนาม+ทิส ธาตุ+กฺวิ  ปัจจัย (รู ๕๘๘)

___________

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

อาจาย์ใด ไม่บำรุงอุปัชฌาย์อาจารย์ 

แลมารดาบิดาโดยเคารพ 

แม้ศิษย์เขาก็จะเป็นคนเช่นนั้น.

อาจารย์ใด ย่อมบำรุงอุปัชฌาย์อาจารย์ 

แลมารดาบิดาโดยเคารพ 

แม้ศิษย์ของเขาก็จะเป็นคนเช่นนั้น.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้...

ครูคนใด ไม่บำรุงพระอุปัชฌายะ อาจารย์ บิดาและมารดา โดยเคารพ

แม่ศิษย์ของครูผู้นั้น ก็จะต้องเอาอย่างท่าน.

ครูคนใด ตั้งใจบำรุงพระอุปัชฌายะ อาจารย์ บิดาและมารดา โดยเคารพ

แม่ศิษย์ของครูผู้นั้น ก็จะต้องเอาอย่างท่าน.

--