๑๑. ร่มแห่งความสุข

๑๑. ร่มแห่งความสุข

สุขํ รุกฺขสฺส ฉายาว, ตโต ญาติมาตาปิตุ;

ตโต อาจริโย รญฺโญ, ตโต ชินสฺส สาสนํ.

ร่มไม้เป็นเหตุให้เกิดสุขนั่นเทียว,

ร่มของญาติพี่น้องเป็นสุขกว่านั้น

ร่มแห่งมารดาบิดา ร่มแห่งครูอาจารย์เป็นสุขยิ่งกว่า,

ร่มแห่งพระเจ้าอยู่หัว เป็นสุขยิ่งกว่านั้น, 

ส่วนร่มคือพระพุทธศาสนาเป็นเหตุให้สุขกว่าร่มทั้งปวง.

(ธรรมนีติ อาจริยกถา ๑๑, โลกนีติ ๕๐, กวิทัปปณนีติ ๑๘๔)

____________

ศัพท์น่ารู้ :

สุขํ (ความสุข, เหตุให้เกิดสุข, ความสบาย) สุข+สิ นป.

รุกฺขสฺส (แห่งต้นไม้) รุกฺข+ส 

ฉายาว ตัดบทเป็น ฉายา+เอว (ร่มน้่นเทียว), ฉายา (ร่ม, เงา, ฉายา) อิต., เอว (นั่นเทียว, เชียว, เท่านั้น) นิบาต

ตโต ทั้ง ๓ ศัพท์แปลว่า กว่านั้น, แต่นั้น ต+โต  (ต สัพพนาม + โต ปัจจัย)

ญาติมาตาปิตุ: (ญาติ, มารดา, บิดา) ญาติมาตาปิตุ+ส แปลงที่สุดเป็น อุ และลบ ส วิภัตติ ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า อุ สสฺมึ สโลโป จ. (รู ๑๖๒)

อาจริโย (อาจารย์) อาจริย+สิ ในกวิทัปปณนึติ เป็น อาเจรสฺส ถือว่าเป็นวิภัตติที่เหมาะสม.

รญฺโญ: (แห่งพระราชา) ราช+ส แปลง ราช กับ ส เป็น รญฺโญ § ราชสฺส รญฺโญ-ราชิโน เส. (รู ๑๑๘)

ชินสฺส (พระพุทธเจ้า, พระชินสีห์) ชิน+ส

สาสนํ (ศาสนา, คำสอน) สาสน+สิ นป.

________________

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ร่มไม้ก็เป็นที่สบาย ร่มเงาของญาติ 

มารดาบิดา ยังสบายกว่านั้น ของ

อาจารย์และพระราชายังยิ่งขึ้น 

คำสอนของพระชินสีห์ยังดีกว่านั้น ฯ

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้...

ร่มไม้ก็เป็นที่อาศัยได้สุขสบาย

แต่ร่มญาติยังสุขสบายกว่านั้น

ร่มพ่อแม่ยิ่งสุขสบายยิ่งกว่านั้น

ร่มครูอาจารย์ ร่มพระเจ้าอยู่หัว ยังสุขสบายยิ่งกว่านั้นขึ้นไปอีก

ร่มธรรมะของพระชินเจ้าเจ้ายังสุขสบายกว่าทั้งหมด.

--