๑๖. จะมีมาแต่ไหน

๑๖. จะมีมาแต่ไหน

อลสสฺส กุโต สิปฺปํ, อสิปฺปสฺส กุโต ธนํ;

อธนสฺส กุโต มิตฺตํ, อมิตฺตสฺส กุโต สุขํ;

อสุขสฺส กุโต ปุญฺญํ, อปุญฺญสฺส กุโต นิพฺพานํ.

คนเกียจคร้านจะมีศิลปะแต่ที่ไหน

คนไร้ศิลปะจะมีทรัพย์แต่ที่ไหน

คนไร้ทรัพย์จะมีเพื่อนแต่ที่ไหน

คนไร้เพื่อนจะมีความสุขแต่ที่ไหน

คนไร้ความสุขจะมีบุญแต่ที่ไหน

คนไม่มีบุญจะบรรลุนิพพานได้อย่างไร.

(ธรรมนีติ สิปปกถา ๑๖ โลกนีติ ๓, กวิทัปปณนีติ ๔)

--

ศัพท์น่ารู้ :

อลสสฺส (แก่/ของคนเกียจคร้าน) อลส+ส

กุโต (แต่ที่ไหน) กึ+โต ปัจจัย

สิปฺปํ, (ศิลปะ) สิปฺป+อํ วิ. อตฺตโน หิตมาสีสนฺเตหิ เสวิยเตติ สิปฺปํ. (ศิลปะ คือ สิ่งที่ผู้แสวงหาประโยชน์แก่ตนซ่องเสพอยู่) สิ-เสวายํ+ปฺป  จัดเข้าในคหาทิคณธาตุ.

อสิปฺปสฺส (แก่/ของคนไร้ศิลปะ) น+สิปฺป > อสิปฺป+ส, วิ. นตฺถิ เอตสฺส สิปฺปนฺติ อสิปฺโป. (คนไม่มีศิลปะ ชื่อว่า อสิปปะ).

ธนํ (ทรัพย์, สมบัติ) ธน+สิ

อธนสฺส (แก่/ของคนไร้ทรัพย์) น+ธน > อธน+ส, วิ. นตฺถิ เอตสฺส ธนนฺติ อธโน. (คนไม่มีทรัพย์ ชื่อว่า อธนะ)

มิตฺตํ (มิตร, เพื่อน) มิตฺต+สิ

อมิตฺตสฺส (แก่/ของไร้มิตร) น+มิตฺต > อมิตฺต+ส. วิ. นตฺถิ เอตสฺส มิตฺตนฺติ อมิตฺโต. (คนไม่มีมิตร ชื่อว่า อมิตตะ)

สุขํ (ความสุข) สุข+สิ

อสุขสฺส (แก่/ของคนไร้สุข) น+สุข > อสุข+ส, วิ. นตฺถิ เอตสฺส สุขนฺติ อสุโข. (คนไม่มีสุข ชื่อว่า อสขะ)

ปุญฺญํ (บุญ, เครืองชำระ) ปุญฺญ+สิ

อปุญฺญสฺส (แก่/ของคนไม่มีบุญ) น+ปุญฺญ > อปุญฺญ+ส, วิ. นตฺถิ เอตสฺส ปุญฺญนฺติ อปุญฺโญ. (คนไม่มีบุญ ชื่อว่า อปุญญะ)

นิพฺพานํ (พระนิพพาน) นิพฺพาน+สิ

ในโลกนีติและกวิทัปปณนีติ บาทสุดท้ายเป็น อปุญฺญสฺส กุโต วรํ. 

__________

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

คนเกียจคร้านจะมีศิลปที่ไหน คนไม่มีศิลปจะ

หาทรัพย์ที่ไหน คนไร้ทรัพย์จะมีเพื่อนที่ไหน 

คนไร้เพื่อนจะมีสุขที่ไหน คนไร้สุขจะมีบุญที่ไหน 

คนไร้บุญจะได้นิพพานแต่ไหนมา.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้...

คนเกียจคร้านจะมีศิลปะได้อย่างไร คนไม่มีศิลปะจะหาทรัพย์ได้อย่างไร

คนไม่มีทรัพย์จะมีเพื่อนได้ที่ไหน คนไม่มีเพื่อนจะหาความสุขได้ที่ไหน

คนไม่มีสุขจะหาบุญได้อย่างไร และคนไม่มีบุญจะบรรลุนิพพานได้อย่างไร.

--