๑๗. ศิลป์ดีกว่าทรัพย์

๑๗. ศิลป์ดีกว่าทรัพย์

สิปฺปํ สมํ ธนํ นตฺถิ, สิปฺปํ โจรา น คณฺหนฺติ;

อิธ โลเก สิปฺปํ มิตฺตํ, ปรโลเก สุขาวหํ.

ทรัพย์ที่เสมอด้วยศิลปะ ย่อมไม่มี, 

ศิลปะโจรลักเอาไปไม่ได้,

ศิลปะเป็นเพื่อนที่ดีในโลกนี้, 

และยังเป็นเหตุนำสุขมาให้ในโลกหน้า.

(ธรรมนีติ สิปปกถา ๑๗, โลกนีติ ๔, กวิทัปปณนีติ ๙)

--

ศัพท์น่ารู้ :

สิปฺปํ (ศิลปะ, ศิลป์, ความรู้, วิชา) สิปฺป+สิ

สมํ (เสมอ, สม) สม+อํ

ธนํ (ทรัพย์) ธน+สิ

นตฺถิ (ย่อมไม่มี, ย่อมมี หามิได้) = น+อตฺถิ แปลรวมกันว่า ย่อมไม่มี, แปลแยกว่า ย่อมมี/มีอยู่ หามิได้

อตฺถิ เป็นอุปสัคบทก็ได้ เป็นอาขยาตบทก็ได้ ถ้าเป็นอาขยาตบท มาจาก √อส+อ+ติ ลบ อ ปัจจัย, แปลง ติ เป็น ตฺถิ และ ลบอักษรที่สุดธาตุ ด้วยสูตรว่า ติสฺส ตฺถิตฺตํ (ปทรู. ๔๙๕) รวมเป็น  อตฺถิ เป็นปฐมบุรุษ เอกวจนะ วัตตมานาวิภัตติ (ปัจจุบันกาล) นิยมท่องเป็นชุดว่า อตฺถิ สนฺติ, อสิ อตฺถ, อมฺหิ อสฺมิ อมฺห อสฺม (โส อตฺถิ, เต สนฺติ, ตฺวํ อสิ, ตุมฺเห อตฺถ, อหํ อมฺหิ/อสฺมิ, มยํ อมฺห/อสฺม)

ส่วน อตฺถิ ที่เป็นอุปสัค ลงในอรรถ ปฐมาวิภัตติ  (ดูรู ๒๘๒)

โจรา (โจร ท.) โจร+โย วิ. โจรตีติ โจโร (คนโขมย ชื่อว่า โจระ) √จุร+ณ

คณฺหนฺติ (ย่อมถือเอา)  √คห+ณฺหา+อนฺติ  คหาทิคณะ กัตตุวาจก, ในเพราะ ณฺหา ปัจจัย ให้ลบ ห อักษรทีสุดธาตุ  § หโลโป ณฺหามฺหิ. (รู ๕๑๘) = ค+ณฺหา+อนฺติ, แยก ลบ รวม สำเร็จรูปเป็น คณฺหาติ

ปรโลเก (ในโลกหน้า) ปร+โลก > ปรโลก+สฺมึ

สุขาวหํ (นำสุขมาให้, นำมาซึ่งความสุข) สุข+อาวห > สุขาวห+สิ.

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ไม่มีเลย ทรัพย์จะเท่าเทียมศิลปะ 

[เพราะ] ศิลปะพวกโจรลักไม่ได้ 

ในโลกนี้ได้ศิลปะเป็นเพื่อน 

ในโลกหน้ายังนำสุขมาให้.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้...

ไม่มีทรัพย์ใดจะเท่าเทียมศิลปะ เพราะศิลปะโจรลักไม่ได้

ศิลปะเป็นมิตรในโลกนี้ และในโลกหน้าก็ยังนำสุขมาให้ด้วย.

--