๔๙. ดูฟังอย่างปราชญ์

๔๙. ดูฟังอย่างปราชญ์

สพฺพํ สุณาติ โสเตน, สพฺพํ ปสฺสติ จกฺขุนา;

น จ ทิฎฺฐํ สุตํ ธีโร, สพฺพิจฺฉิตุมรหติ.

นักปราชญ์ย่อมฟังเสียงทุกเสียงด้วยหู,

ย่อมเห็นรูปทุกรูปด้วยตา,

แต่ท่านจะปรารถนารูปที่ได้เห็น

และเสียงที่ได้ฟังหมดทุกอย่าง หามิได้.

(ธรรมนีติ ปัญญากถา ๔๙, มหารหนีติ ๖๐, กวิทัปปณนีติ ๑๖๘ ขุ. เถร. ๒๖/๓๖๖)

--

ศัพท์น่ารู้ :

สพฺพํ (ทั้งปวง, ทั้งหมด, ทั้งสิ้น) สพฺพ+อํ ส.

สุณาติ (ฟัง, สดับ) √สุ+ณา+ติ สฺวาทิ. กัตตุ.

โสเตน (หู, โสต) โสต+นา

ปสฺสติ (ดู, เห็น) √ทิส+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ. แปลง ทิส เป็น ปสฺส ได้บ้าง § ทิสสฺส ปสฺส-ทิสฺส-ทกฺขา วา. (รู ๔๘๓)

จกฺขุนา (ตา, จักษุ) จกฺขุ+นา

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ 

จ (ด้วย, และ) นิบาตบอกรวมบท-ปทสมุจจยะ 

ทิฎฺฐํ (สิ่งที่เห็น, รูป) ทิฏฺฐ+อํ 

สุตํ (สิ่งที่ฟัง, เสียง) สุต+อํ 

ธีโร (ธีรชน, นักปราชญ์, คนมีปัญญา) ธีร+สิ

สพฺพิจฺฉิตุมรหติ: ตัดบทเป็น สพฺพํ+อิจฺฉิตุํ+อรหติ (ควรเพื่ออันปรารถนาซึ่งสิ่งทั้งปวง) อิจฺฉตุํ (เพื่ออันปรารถนา, เพื่ออันต้องการ) √อิสุ+อิ+ตุํ  แปลงที่สุดธาตุเป็น จฺฉ ได้บ้าง § อิสุยมูนมนฺโต จฺโฉ วา. (๔๗๖); อรหติ (สมควร) √อรห+อ+ติ  ภูวาทิ. กัตตุ.

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

 เสียงทุกอย่างฟังได้ด้วยหู 

รูปทุกอย่างเห็นได้ด้วยตา 

แต่สิ่งที่ได้เห็นได้ยินแล้ว นักปราชญ์

ย่อมไม่ต้องการทุกอย่างไป.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้...

เสียงทุกเสียงก็ฟังได้ด้วยหู

รูปทุกรูปก็เห็นได้ด้วยตา

แต่สิ่งที่ได้เห็นและได้ยินแล้วนั้น

นักปราชญ์ไม่ต้องการไปทุกอย่างดอกนะ.

--