๑๙๒. สิ่งไม่ควรทำ ๓

๑๙๒. สิ่งไม่ควรทำ ๓

น สาธารณทารสฺส, น ภุญฺเช สาทุเมกโก;

น เสเว โลกายติกํ, เนตํ ปญฺญาย วฑฺฒนํ.

ไม่ควรมีภรรยาสาธารณ์

ไม่ควรกินของอร่อยแต่ผู้เดียว

ไม่ควรศึกษาวิชาขัดต่อศีลธรรม

เพราะวิชานั่นไม่ทำให้ปัญญาเจริญ.

(ธรรมนีติ ฆราวาสกถา ๑๙๒, นรทักขทีปนี ๒๐๒, ขุ. ชา. ๒๘/๙๔๙ วิธุรชาดก)

--

ศัพท์น่ารู้ :

น (ไม่,​ หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

สาธารณทารสฺส (ภริยาสาธารณะ, ภริยทั่วไป, เมียน้อย?) สาธารณ (ทั่วไป, สามัญ, เรี่ยราด) +ทาร (ภริยา, เมีย, ทาระ) > สาธารณทาร+ส

ภุญฺเช (กิน, บริโภค, รับประทาน) √ภุช+อ+เอยฺย (+นิคคหิตอาคม) รุธาทิคณะ กัตตุวาจก

สาทุเมกโก ตัดบทเป็น สาทุํ+เอกโก (รสอร่อย,​ รสดี + คนเดียว, ผู้เดียว) 

เสเว (เสพ, ส้องเสพ, คบหา, เสวย) √เสว+อ+เอยฺย ภูวาทิ. กัตตุ.

โลกายติกํ (คัมภีร์โลกายตะ, คัมภีร์ที่สอนผิดจากความเป็นจริง) โลก+อายติก > โลกายติก+อํ, (ในพระบาฬี วินัยจูฬวรรค เล่ม ๗/๒๘๖ มีทรงบัญญัติไว้ว่า  น ภิกฺขเว โลกายตํ ปริยาปุณิตพฺพํ, โย ปริยาปุเณยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส - ภิกขุทั้งหลาย พวกเธอไม่ควรศึกษาคัมภีร์โลกายตะ, ภิกขุใดขืนศึกษา ต้องอาบัติทุกกฏ.)

เนตํ ตัดบทเป็น น+เอตํ 

ปญฺญาย (เพื่อปัญญา) ปญฺญา+ส 

วฑฺฒนํ (ความเจริญ, พัฒนา)  √วฑฺฒ+ยุ > วฑฺฒน+สิ นป.

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ไม่พึงมีภริยาสาธารณะ 

ไม่พึงบริโภคของดีแต่ผู้เดียว 

ไม่พึงส้องเสพวิชาโลกายตะ 

เพราะนี้ ไม่ใช่เครื่องเรืองปัญญา.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

ผู้ครองเรือนอย่าคบหญิงสาธารณ์เป็นภรรยา

อย่าบริโภคอาหารที่มีรสดีแต่ผู้เดียว

อย่าเกี่ยวกับเรื่องในโลกายตะ

ซึ่งเป็นทางหายนะทำให้โลกปั่นป่วน

เพราะเรื่องเช่นนั้นไม่บำรุงปรีชาให้วัฒนา.

--