๑๙๓. ชีวิตที่ดีงาม

๑๙๓. ชีวิตที่ดีงาม

สีลวา วตฺตสมฺปนฺโน, อปฺปมตฺโต วิจกฺขโณ;

นิวาตวุตฺติ อถทฺโธ, สูรโต สขิโล มุทุ.

เป็นฆราวาสพึงมีศีล ถึงพร้อมด้วยวัตร

เป็นผู้ไม่ประมาท มีปัญญาเห็นประจักษ์

ประพฤติถ่อมตน ไม่แข็งกระด้าง

อาจหาญ อ่อนโยนและนุ่มนวล.

(ธรรมนีติ ฆราวาสกถา ๑๙๓, นรทักขทีปนี ๒๐๓, ขุ. ชา. ๒๘/๙๔๙ วิธุรชาดก)

--

ศัพท์น่ารู้ :

สีลวา (ผู้มีศีล, ประพฤติเรียบร้อย) สีล+วนฺตุ ปัจจัยในตัทธิต > สีลวนฺตุ+สิ, เป็นตทัสสัตถิตัทธิต วิ. สีลํ อสฺส อตฺถีติ สีลวา (ผู้มีศึล ชื่อว่า สีลวา)

วตฺตสมฺปนฺโน (ผู้ถึงพร้อมด้วยวัตร, มารยาทดี) วตฺต+สมฺปนฺน > วตฺตสมฺปนฺน+สิ เป็นตติยาตัปปุริสสมาส วิ. วตฺเตน สมฺปนฺโน วตฺตสมฺปนฺโน (ผู้ถึงพร้อมด้วยวัตร ชื่อว่า วัตรสัมปันนะ)

อปฺปมตฺโต (ผู้ไม่ประมาท) น+ปมตฺต > อปฺปมตฺต+สิ

วิจกฺขโณ (ผู้มีปัญญาเห็นประจักษ์, คนมีปัญญา) วิจกฺขณ+สิ

นิวาตวุตฺติ (ผู้ประพฤติมีลมออกแล้ว, คนประพฤติถ่อมตน) นิวาต+วุตฺติ > นิวาตวุตฺติ+สิ

อถทฺโธ (ผู้ไม่แข็งกระด้าง) น+ถทฺธ > อถทฺธ+สิ

สูรโต (ผู้แกล้วกล้า, อาจหาญ) สูรต+สิ

สขิโล  (อ่อนโยน, น่ารัก, ละมุนละม่อม) สขิล+สิ

มุทุ (นุ่มนวล, อ่อนหวาน) มุทุ+สิ

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ผู้มีศีลถึงพร้อมด้วยวัตต์ 

ไม่ประมาทมีวิจารณญาณ

ประพฤติละมุนละม่อมไม่กระด้าง 

สงบเสงี่ยมเพรียกเพราะอ่อนโยน.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

ผู้ครองเรือนพึงเป็นผู้มีศีล สมบูรณ์ด้วยอาจารสมบัติพร้อมด้วยจริยาวัตร

รักษาสมบัติให้วัฒนา ไม่ประมาทในกิจจานุกิจและกัลยาณธรรม

สอดส่องเลือกเฟ้นเหตุผลให้ประจักษ์ มีความประพฤติละมุนละม่อม

ไม่ผยองต่อผู้หลักผู้ใหญ่ ไม่เป็นคนกระด้างแสดงอาการเย่อหยิ่งด้วยความทนง

ยินดีแต่ในทางที่ชอบ ประกอบแต่กิจที่เป็นสุจริตธรรม 

มีถ้อยคำน่าฟังฝังไมตรีเป็นที่ชูใจ มีอัธยาศัยอ่อนโยนน่ารักน่าใคร่.

--