๒๓๑. พินาศเอง

๒๓๑. พินาศเอง

ปรนาสนโต นฏฺโฐ, ปุเรว ปรนาสโก;

สีฆํว* อานสํ ยาติ, ติโณ ปาสาทฌาปโก.

เพราะให้ผู้อื่นพินาศ จึงพินาศเอง

ผู้ให้ผู้อื่นพินาศ  ย่อมถึงความย่อย

ยับฉับพลันก่อนคนอื่นนั่นเทียว

เหมือนกับคบเพลิงที่ไหม้ปราสาทฉะนั้น.

(ธรรมนีติ อกตกถา ๒๓๑, มหารหนีติ ๑๑๗)

--

ศัพท์น่ารู้ :

ปรนาสนโต (เพราะอยากให้คนอื่นฉิบหาย) ปร+นาสน > ปรนาสน+โต ปัจจัยในอรรถปัญจมีวิภัตติ

นฏฺโฐ (ฉิบหาย, พินาศ) √นส+ต > นฏฺฐ+สิ

ปุเรว (ในกาลก่อนที่เดียว, ก่อนนั่นเทียว) ปุเร+เอว

ปรนาสโก (ผู้ให้ผู้อื่นฉิบหาย, อยากให้อื่นเสียหาย) ปร+นาสก > ปรนาสก+สิ

สีฆํว ตัดบทเป็น สีฆํ+เอว (ด่วน-, พลัน-, เร็วนั่นเทียว) หมายเหตุ : * เดิมเป็น สิงฺฆํว ได้แก้เป็น สีฆํว ตามในมหารหนีติ ซึ่งถือว่าเหมาะสมกว่า เพราะ สิงฺฆ หมายถึง ดม,​สูดกลิ่น.

อานสํ (ความเสียหายใหญ่หลวง, ย่อยยับ) อานส+อํ

ยาติ (ถึง, บรรจบ) √ยา+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ.

ติโณ (หญ้า, คบเพลิง) ติณ+สิ ป. ปกติแล้ว ติณ แปลว่า หญ้า เป็น นป.

ปาสาทฌาปโก (เผาไหม้ปราสาท) ปาสาท+ฌาปก > ปาสาทฌาปก+สิ บางฉบับเป็น ปาสาทจฺยาปโก  ก็มี.

--

ส่วนในมหารหนีติ คาถา ๑๑๗ มีการใช้ศัพท์ที่ต่างกันบ้าง ดังนี้

ปรนสฺสนโต นฏฺโฐ, ปุเรว ปรนาสโก;

สีฆํวาทสฺสนํ ยาติ, ติณํ ปาสาทชฺฌาปกํ.

คนจะพินาศ เพราะให้ผู้อื่นพินาศ

คนให้ผู้อื่นพินาศก่อนนั่นแหละ

ย่อมถึงความพินาศอย่างฉับพลัน

เหมือนหญ้าเป็นเชื้อไฟไหม้ปราสาท ฉะนั้น.

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ผู้มุ่งให้ผู้อื่นฉิบหาย  ผู้อื่นยังมิทันวอดวาย 

ตัวต้องฉิบหายไปก่อน  จะต้องถึงความย่อยยับฉับพลัน  

ฉันเดียวกับหญ้าอันงอกขึ้นบนปราสาทกำลังก่อ.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

ผู้มุ่งจะให้ผู้อื่นวินาศ แต่ไม่ทันที่ผู้อื่นจะวินาศ

ตัวเองกลับวอดวายไปก่อน

ตัวเองก็ต้องถึงความวอดวายไปฉับพลัน

เหมือนกับหญ้าที่งอกบนปราสาทที่กำลังก่อสร้างฉะนั้น.

--