๒๓๙. สำเร็จเพราะทำดี

๒๓๙. สำเร็จเพราะทำดี

สมิทฺโธ ธนธญฺเญน, น กฏฺโฐทติณคฺคิหิ;

สพฺพโต ทุคฺคโต นฏฺโฐ, ตสฺมา น ทุกฺกฎํ กเร.

ทุกสิ่งจะสำเร็จได้ด้วยทรัพย์และธัญญะ

มิใช่จะสำเร็จด้วยไม้ น้ำ หญ้าและไฟ 

คนจนจักพินาศโดยประการทั้งปวง

เหตุนั้น ผู้ฉลาดจึงไม่ควรทำกรรมชั่ว.

(ธรรมนีติ อกตกถา ๒๓๙, มหารหนีติ ๙๔)

--

ศัพท์น่ารู้ :

สมิทฺโธ (ความสำเร็จ, ความมั่งคั่ง) สมิทฺธ+สิ

ธนธญฺเญน (ด้วยทรัพย์และธัญญะ) ธน (ทรัพย์) + ธญฺญ (ข้าวเปลือก) > ธนธญฺญ+นา 

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

กฏฺโฐทติณคฺคิหิ (ด้วยไม้ น้ำ หญ้า และไฟ ท.) กฏฺฐ (ไม้, ฟืน) +อุท (น้ำ) +ติณ (หญ้า) +อคฺค (ไฟ)  > กฏฺโฐทติณคฺคิ+หิ

สพฺพโต (โดย...ทั้งปวง) สพฺพ+โต ปัจจัย

ทุคฺคโต (ผู้ถึงความลำบาก, ยากจน, เข็ญใจ) ทุ+คต > ทุกฺคต+สิ, ส่วนในมหารหนีติ เป็น ทุคฺคเต

นฏฺโฐ (ฉิบหาย, เสียหาย, สูญหาย, วอดวาย) นส√+ต > นฏฺฐ+สิ 

ตสฺมา (เพราะฉะนั้น, เหตุนั้น) ต+สฺมา สัพพนาม หรือ นิบาต ก็ได้

ทุกฺกฎํ (การกระทำผิด, ความชั่ว, ชื่ออาบัติ) ทุ+√กร+ต > ทุกฺกฏ+อํ, ส่วนในมหารหนีติ เป็น ทุกฺกตํ

กเร (พึงทำ, ควรทำ) √กร+โอ+เอยฺย ตนาทิ. กัตตุ.

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

สิ่งทั้งมวลสำเร็จได้ด้วยทรัพย์และธัญญะ มิใช่จะ

สำเร็จด้วยไม้ น้ำ หญ้า แลไฟ คนเข็ญใจจะต้อง

วอดวายโดยประการทั้งปวง เหตุนั้น สูเจ้า

ไม่พึงทำกรรมชั่ว.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

สิ่งทั้งปวงสำเร็จได้ด้วยทรัพย์และธัญญะ

มิใช่สำเร็จด้วยไม้ น้ำ หญ้า และไฟ

คนจนต้องวอดวายด้วยประการทั้งปวง

เพราะฉะนั้น สูเจ้าไม่ควรทำชั่วเลยเด็ดขาด.

--