๒๔๕. ไม่พร้อมอย่าไป

๒๔๕. ไม่พร้อมอย่าไป

วินา สตฺถํ น คจฺเฉยฺย, สูโร สงฺคามภูมิยํ;

ปณฺฑิตฺวทฺธคู วาณิชฺโช, วิเทสคมโน ตถา.

นักรบเว้นอาวุธไม่ควรไปสู่สนามรบ;

บัณฑิตเว้นคัมภีร์ไม่ควรไปสู่ธรรมสภา,

นักเดินทาง และพ่อค้าก็เหมือนกัน

เว้นหมู่เกวียนเสียก็ไม่ควรไปต่างแดน.

(ธรรมนีติ อกตกถา ๒๔๕, มหารหนีติ ๑๐๙, กวิทัปปณนีติ ๙๐, โลกนีติ ๒๗)

--

ศัพท์น่ารู้ :

วินา (เว้น) นิบาตในอรรถวิปปโยคะ = แยกจากกัน

สตฺถํ (ศัสตรา, หอก, มีด; ศาสตร์, ตำรา; หมู่, เกวียน, กองเกวียน) สตฺถ+อํ ป.นป.

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

คจฺเฉยฺย (พึงไป, ดำเนิน) √คมุ+อ+เอยฺย ภูวาทิ. กัตตุ.

 

สูโร (คนกล้า) สูร+สิ หลัง อการันต์ในปุงลิงค์ ให้แปลง สิ เป็น โอ ด้วยสูตรว่า โส (รู ๖๖)

สงฺคามภูมิยํ (พื้นที่สงคราม, สมรภูมิ) สงฺคาม+ภูมิ > สงฺคามภูมิ+สฺมึ แปลง สฺมึ เป็น ยํ ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า ฆปโต สฺมึ ยํ วา. (รู ๑๘๐)

ปณฺฑิตฺวทฺธคู ตัดบทเป็น ปณฺฑิโต+อทฺธคู (บัณฑิต, นักปราชญ์+คนเดินทางไกล) 

วาณิโช (พ่อค้า, พาณิช) วาณิช+สิ

 

วิเทสคมโน (ผู้ไปสู่ต่างแดน) วิเทสคมน+สิ วิ. วิเทสสฺส คมนํ ยสฺสาติ วิเทสคมโน, วาณิโช. (การไปสู่ต่างแดน มีอยู่แก่เขา เหตุนั้น เขา ชื่อว่า วิเทสคมนะ.) เป็นฉัฏฐีพหุพพีหิสมาส.

ตถา (เหมือนอย่างนั้น, เช่นกัน) เป็นนิบาตใช้ในอรรถปฏิภาค (การเปรียบเทียบ).

--

ลำดับนี้ ขอนำบาฬีจากโลกนีติ คาถา ๒๗ พร้อมคำแปลและคำโคลงอันไพเราะจากโลกนีติไตรพากย์ (พากย์โลกนีติ) มาประกอบไว้ เพื่อประโยชน์แก่การศึกษาให้ยิ่งขึ้นไป ดังนี้

วินา สตฺถํ น คจฺเฉยฺย, สูโร สงฺคามภูมิยํ;

ปณฺฑิตฺวาทฺธคู วาณิโช, วิเทสคมโน ตถาฯ

หหาร เว้นศัสตราวุธ ไม่พึงไปรณรงค์

บัณฑิต เว้นคัมภีร์ ไม่ควรไปข้างไหน

พ่อค้า และผู้ไปต่างถิ่น เว้นพวกเสียไม่ควรจร.

โยธาทิ้งศัสตราสู้--—สงคราม บ่ควร

ปราชญ์ละคัมภีร์ความ--อย่าพ้อง

เดินหนเพื่อนบ่ตาม--อย่าไต่ ทางแฮ

พาณิชเสียพวกพ้อง--​ต่างด้าวอย่าไป.

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

บัณฑิตเว้นคัมภีร์เสียไม่พึงไป นักรบอันแกว่น

กล้าเว้นศัสตราเสีย ไม่พึงไปในสมรภูมิ  อนึ่ง

พ่อค้าและผู้ไปต่างถิ่นเว้นพวกเสียไม่ควรจร.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

บัณฑิตเว้นคัมภีร์เสียก็ไม่ควรไป

นักรบเว้นศัสตราวุธเสียก็ไม่ควรออกรบ

พ่อค้าและผู้ไปต่างถิ่นไม่มีพวก ก็ไม่ควรไป.

--