๒๔๔. สิ่งที่พึงทำและไม่พึงทำ

๒๔๔. สิ่งที่พึงทำและไม่พึงทำ

ถิโย เสเวยฺย นจฺจนฺตํ, สาทุํ* ภุญฺเชยฺย นาหิตํ;

ปูชเย มานเย วุฑฺเฒ, ครุํ มายาย โน ภเช.

อย่าคบพวกผู้หญิงจนเกินพอดี

อย่ากินของอร่อยแต่ไม่มีประโยชน์

ควรบูชาและนับถือคนเฒ่าคนแก่

อย่าคบครูอาจารย์ด้วยมายา.

(ธรรมนีติ อกตกถา ๒๔๔, มหารหนีติ ๒๑๙)

--

ศัพท์น่ารู้ :

ถิโย (ผู้หญิง, สตรี ท.) ถี+โย อิต.

เสเวยฺย (เสพ, คบหา) √เสว+อ+เอยฺย ภูวาทิ. กัตตุ.

นจฺจนฺตํ ตัดบทป็น น+อจฺจนฺตํ, น (ไม่, หามิได้), อจฺจนฺตํ (ล่วงเกิน,​ เกินเวลา, ไร้ขีดจำกัด) 

สาทุํ (ดี, อร่อย) สาทุ+อํ, * เดิมเป็น สาทุ แก้เป็น สาทุํ ตามอย่างในมหารหนีติ ถือว่าสมควรกว่า

ภุญฺเชยฺย (บริโภค, รับประทาน, ฉัน) √ภุช+อํ+อ+เอยฺย รุธาทิ. กัตตุ.

นาหิตํ ตัดบทเป็น น+อหิตํ (ไม่+สิ่งที่ไม่เป็นประโยชน์, ที่ไม่เกื้อกูล)

ปูชเย (บูชา, เคารพ, นับถือ) √ปูช+ณย+เอยฺย จุราทิ. กัตตุ.

มานเย (นับถือ, นอบน้อม) √มาน+ณย+เอยฺย จุราทิ. กัตตุ.

วุฑฺเฒ (ผู้เจริญ, ผู้เฒ่า, คนแก่ ท.) วุฑฺฒ+โย ในมหารหนีติ เป็น วุทฺเธ ถูกต้องใช้ได้เหมือนกัน 

ครุํ (ผู้หนักแน่น, ครู, อาจารย์) ครุ+อํ

มายาย (ด้วยมายา, เล่ห์กล, หลอกลวง) มายา+นา อิต.

โน (ไม่, หามิได้, หาได้ไม่) นิบาตบอกปฏิเสธ

ภเช (คบ, คบหา) √ภช+อ+เอยฺย ภูวาทิ. กัตตุ. (หมายเหตุ: ให้อ่านว่า „ ภช ธาตุ + อ ปัจจัย + เอยฺย วิภัตติ ภูวาทิคณะ (หมวดภูธาตุ) กัตตุวาจก)

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

อย่าคบหญิงให้เกินส่วนนัก ของดีแต่เสียประโยชน์

สูเจ้าไม่ควรบริโภค พึงบูชาพึงนับถือผู้เฒ่า  

อย่าคบครูโดยมายา.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

อย่าคบหญิงให้เกินส่วนนัก

กินของดีไม่แต่ไม่มีประโยชน์

สูเจ้าไม่ควรกินของเช่นนั้นเลย

ควรบูชาควรนับถือผู้เฒ่า

อย่าคบครูโดยมายา.

--