๒๔๓. ประตูแห่งมฤตยู

 

๒๔๓. ประตูแห่งมฤตยู

อยุตฺตกมฺมารภนํ วิโรโธ, 

สงฺฆสฺส ยุทฺธญฺจ มหาพเลหิ;

วิสาสกมฺมํ ปมทาสุ นิจฺจํ, 

ทฺวารานิ มจฺจุสฺส วทนฺติ วิทฺวา.

การปรารภการงานที่ไม่สมควร ๑

การทำร้ายหมู่คณะ ๑

การรบกับคนมีกำลังมาก ๑

และสนิทสนมในเหล่าสตรีเป็นนิจ ๑

เหล่านี้ผู้รู้กล่าวว่าเป็นประตูแห่งมฤตยู.

(ธรรมนีติ อกตกถา ๒๔๓, มหารหนีติ ๒๐๗)

--

ศัพท์น่ารู้ :

อยุตฺตกมฺมารภนํ (การปรารภกรรมที่ไม่สมควร) อยุตฺต (ไม่สมควร, ไม่เหมาะสม) + กมฺม (กรรม, งาน) > อยุตฺตกมฺม+อารภนํ (ปรารภ, ริเริ่ม) > อยุตฺตกมฺมารภน+สิ

วิโรโธ (ความพิโรธ, ความทำร้าย) วิโรธ+สิ

สงฺฆสฺส (แห่งหมู่, สงฆ์) สงฺฆ+ส 

ยุทฺธญฺจ ตัดบทเป็น ยุทฺธํ+จ (และการสู้รบ, การต่อสู้) 

มหาพเลหิ (ด้วยเหล่าผู้มีกำลังมาก, มีพลมาก ท.) มหนฺต > มหา+พล > มหาพล+หิ

วิสาสกมฺมํ (กรรมคือความคุ้นเคย, -การสนิทสนม, -การวิสาสะ) วิสาส+กมฺม > วิสาสกมฺมํ, ในมหารหนีติ เป็น วิสฺสาสกมฺมํ

ปมทาสุ (ในผู้หญิง, สตรี ท.) ปมทา+สุ ในมหารหนีติ เป็น ปมาทาสุ

นิจฺจํ (เป็นนิจ, เนืองนิจ) นิบาต

ทฺวารานิ (ประตู, ทางผ่าน, ทวาร ท.) ทฺวาร+นิ

มจฺจุสฺส (ความตาย, มฤตยู) มจฺจุ+ส

วทนฺติ (ย่อมกล่าว, พูด) วท+อ+อนฺติ ภูวาทิ. กัตตุ.

วิทฺวา (นักปราชญ์, ผู้มีปัญญา ท.) วิทฺว+โย  ในมหารหนีติ เป็น ปญฺญา แปลเหมือนกัน

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

เริ่มการอันไม่ควรทำ ความแตกร้าวของหมู่ การ

ยงยุทธ์ด้วยพวกมีกำลังใหญ่ หลงไว้ใจในเหล่า

สตรีเป็นนิจ เหล่านี้ผู้รู้ทั้งหลายกล่าวว่า เป็นประตู

แห่งมฤตยู.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

เริ่มการงานอันไม่ควรทำ

ความแตกร้าวของหมู่

การรบกับคนมีกำลังมาก

หลงไว้ใจในสตรีเป็นนิตย์

เหล่านี้ผู้รู้ทั้งหลายกล่าวว่า

เป็นประตูแห่งมฤตยู.

--