๒๔๒. ไม่ควรไว้วางใจ ๗

 ๒๔๒. ไม่ควรไว้วางใจ ๗

อิตฺถีนํ ทุชฺชนานญฺจ, วิสาโส โนปปชฺชเต;

วิเส สิงฺคิมฺหิ นทิยํ, โรเค ราชกุลมฺหิ จ.

๗ อย่างที่ไม่ควรไว้วางใจ คือ

พวกผู้หญิง ๑  พวกคนชั่ว ๑  

ยาพิษ ๑ สัตว์มีเขา ๑ แม่น้ำ ๑ 

โรค ๑ และราชตระกูล ๑.

(ธรรมนีติ อกตกถา ๒๔๒, มหารหนีติ ๒๐๕, นรทักขทีปนี ๑๖๐)

--

ศัพท์น่ารู้ :

อิตฺถีนํ (แก่หญิง, สตรี ท.) อิตฺถี+นํ 

ทุชฺชนานญฺจ ตัดบทเป็น ทุชฺชนานํ+จ (แก่คนพาล, คนชั่ว ท.+ ด้วย, และ) ทุ+ชน > ทุชฺชน+นํ

วิสาโส (ความคุ้นเคย, ความสนิทสนม, วิสาสะ) วิสาส+สิ, ในนรทักขทีปนี เป็น วิสฺสาโส

โนปปชฺชเต ตัดบทเป็น น+อุปปชฺชเต (ย่อมไม่เกิดขึ้น, อุบัติขึ้น หามิได้) อุป+√ปท+ย+เต ทิวาทิ. กัตตุ.

วิเส (ในยาพิษ) วิส+สฺมึ

สิงฺคิมฺหิ (ในสัตว์มีเขา) สิงฺคี+สฺมึ (ศัพท์นี้ต้นฉบับเดิมเป็น สิคมฺหิ ได้แก้เป็น สิงฺคิมฺหิ)

นทิยํ (ในแม่น้ำ) นที+สฺมึ อิต.

โรเค (ในโรค) โรค+สฺมึ

ราชกุลมฺหิ (ในราชตระกูล) ราช+กุล > ราชกุล+สฺมึ

จ (ด้วย, และ) นิบาต

ส่วนในมหารหนีติ คาถา ๒๐๕ ท่านประกอบวิภัตติเป็นจตุตถีวิภัตติทุกศัพท์ไป ดังปรากฏดังนี้

อิตฺถีนํ ทุชฺชนานญฺจ, วิสาโส โนปปชฺชเต;

วีสสฺส สิงฺคิโน โรค-, นทีราชกุลสฺส จฯ

อย่าวิสาสะแก่สตรีและคนชั่วทั้งหลาย

อย่าไว้วางใจแก่ยาพิษ สัตว์มีเขา

ความเจ็บป่วย แม่น้ำและราชตระกูล.

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

อันเหล่าหญิงแลทุรชน สูเจ้าอย่าปะปนให้สนิทนัก

เพราะการทำเช่นนั้นปานดั่งปะปนด้วยยาพิษ แลสัตว์

มีเขา แลแม่น้ำ โรค แลสกุลแห่งพญา ฯ

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

เหล่าหญิงและทุรชน สูเจ้าอย่าปะปนให้สนิทนัก

เพราะการปะปนกับคนเหล่านั้น เป็นดังปะปน

กับยาพิษ สัตว์มีเขา แม่น้ำ และสกุลท้าวพระยา.

--