๒๔๘. อย่าถือตัวในต่างถิ่น

๒๔๘. อย่าถือตัวในต่างถิ่น

ยตฺถ โปสํ* น ชานนฺติ, ชาติยา วินเยน วา;

น ตตฺถ มานํ กิริยา, ชเน วสมญฺญาตเก.

ในที่ใด ชนทั้งหลายยังไม่รู้จักเรา

โดยเชื้อชาติ หรือว่าโดยขนบธรรมเนียม

ในที่นั้น เราไม่ควรทำการถือตัว

ขณะอยู่ในหมู่ชน ที่ยังไม่รู้จักกัน.

(ธรรมนีติ อกตกถา ๒๔๘, มหารหนีติ ๒๔๔)

--

ศัพท์น่ารู้ :

ยตฺถ (ในที่ใด) ย+ถ ปัจจัยในอรรถสัตตมีวิภัตติ

โปสํ (บุรุษ, คน) โปส+อํ  ในที่นี้แปลว่า เรา เพื่อให้เข้ากับสถานะการณ์ (* เดิมเป็น โวสํ ได้แก้เป็น โปสํ ตามในมหารหนีติ ซึ่งถือว่าถูกต้อง) 

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

ชานนฺติ (รู้, ทราบ, เข้าใจ) √ญา+นา+อนฺติ กิยาทิ. กัตตุ.

ชาติยา (โดยชาติ, กำเนิด, เผ่าพันธ์ุ) ชาติ+นา 

วินเยน (วินัย, มารยาท, ขนบธรรมเนียม) วินย+นา

วา (หรือ, และ) นิบาต

น (ไม, หามิได้) 

ตตฺถ (ในที่นั้น) ต+ถ ปัจจัย

มานํ (การถือตัว, มานะ) มาน+อํ 

กิริยา (การกระทำ, การประพฤติ) กริยา+สิ

ชเน (ในชน,​ หมู่คน) ชน+สฺมึ

วสมญฺญาตเก ตัดบทเป็น วสํ+อญฺญาตเก, วสํ = วสนฺโต (เมื่ออยู่, ขณะอยู่), น+ญาตก > อญฺญาตก+สฺมึ = อญฺญาตเก  (ผู้ไม่รู้จักกัน, ไม่คุ้นเคยกัน, คนไม่ใช่ญาติ). ส่วนในมหารหนีติ เป็น „วสมญฺญาตเก ชเน“

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ในสถานใด เขาไม่รู้จักบุรุษโดยชาติ แลโดย

วินัย สูเจ้าไม่พึงทำความถือตัวในสถานนั้น เมื่อ

สูเจ้าอยู่ในหมู่ชนผู้ไม่รู้จัก.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

ในสถานที่ใด ๆ เขาไม่รู้จักบุรุษโดยชาติและโดยวินัย

เจ้าไม่ควรทำที่ถือตัวในสถานที่เช่นนั้น

เมื่อสูเจ้าอยู่ในหมู่คนที่รู้จักเลย.

อกตกถา นิฏฺฐิตา

จบแถลงกิจไม่ควรทำ

--