๒๔๗. ภาษิตเศรษฐี

๒๔๗. ภาษิตเศรษฐี

นตฺถีติ วจนํ ทุกฺขํ, เทหีติ วจนํ ตถา;

วากฺยํ นตฺถีติ เทหีติ, มา ภเวยฺย ภวาภเว.

คำพูดว่า „ไม่มี“ และคำพูดว่า 

„ท่านจงให้“ ดังนี้ เป็นทุกข์เหมือนกัน

ขอคำว่า ไม่มี และคำว่า ท่านจงให้

อย่าพึงมีแก่เราในทุกภพทุกชาติเลย.

(ธรรมนีติ อกตกถา ๒๔๗, มหารหนีติ ๒๒๒)

--

ศัพท์น่ารู้ :

นตฺถีติ (ว่า นตฺถิ, ว่าไม่มี) นตฺถิ+อิติ, น+อตฺถิ > นตฺถิ (มีอยู่หามิได้, ย่อมไม่มี)

วจนํ (คำพูด, ถ้อยคำ,​ พจน์) วจน+สิ นป.

ทุกฺขํ (เป็นทุกข์, ยาก, ลำบาก) ทุกฺข+สิ

เทหีติ วจนํ (คำพูด ว่า ขอท่านจงให้) เทหิ+อิติ, ทา√+อ+หิ วิภัตติ หมวดปัญจมี. ภูวาทิ. กัตตุ. เอกวจนะ (จงให้)

ตถา (อย่างนั้น, เหมือนกัน) นิบาต

วากฺยํ (คำพูด, พากย์) วากฺย+สิ

นตฺถีติ (ว่าไม่มี) เทหีติ (ว่าจงให้)

มา (อย่า, ไม่) นิบาตบอกปฏิเสธ

ภเวยฺย (พึงมี, พึงเป็น) √ภู+อ+เอยฺย ภูวาทิ. กัตตุ.

ภวาภเว (ในภพและมิใช่ภพ = ในภพน้อยและภพใหญ่) ภว+อภว > ภวาภว+สฺมึ

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

คำปฏิเสธว่า „ไม่มี“ ก็พูดยาก คำขอว่า „ให้

เถิด“ ก็พูดยากเช่นกัน พากย์ว่า „ไม่มี“ แล

 „ให้เถิด“ นี้ขออย่าพึงมีในภพใหญ่น้อยเลย

[ภาษิตเศรษฐี].

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

คำปฏิเสธว่า ไม่มี ก็พูดยาก

คำขอว่า จงให้เถิด ก็พูดยากเหมือนกัน

คำว่า ไม่มี และ ให้เถิดนี้

จงอย่าให้ได้พบเห็นในภพน้อยภพใหญ่เลย. (เศรษฐีพูด)

--