๒๕๖. หมอดูฤาสู้ธรรมชาติ

๒๕๖. หมอดูฤาสู้ธรรมชาติ

วินา สตฺถํ น ชานนฺติ, กาลํ สพฺเพปิ โชติกา;

กุกฺกุฎา ปน ชานนฺติ, ตโต รุกฺขา ตโต ภฺวาปา.

หมอดูเกือบทุกคน เว้นตำราเสียแล้ว 

ย่อมไม่รู้ฤกษ์ยาม(ตามเป็นจริงได้)

แต่พวกไก่ ย่อมรู้  นอกนั้นยังมีต้นไม้ 

พื้นดินและน้ำ ย่อมรู้กาลเวลาได้.

(ธรรมนีติ ญาตัพพกถา ๒๕๖)

--

ศัพท์น่ารู้ :

วินา (เว้น, ขาด, ปราศจาก) นิบาต

สตฺถํ (หนังสือ, ตำรา,​ ศาสตร์, มีด, หอก, เกวียน) สตฺถ+อํ นป.

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

ชานนฺติ (รู้, ทราบ, เข้าใจ) √ญา+นา+อนฺติ กิยาทิ. กัตตุ. แปลง ญา เป็น นา ด้วยสูตรว่า ญาสฺส ชาชํนา. (รู ๕๑๔)

กาลํ (กาล, เวลา, ฤกษ์, ยาม) กาล+อํ

สพฺเพปิ (แม้ทั้งหมด, ทุกคน) สพฺเพ+อปิ

โชติกา (มีแสงสว่าง, ดวงดาว, หมอดู) โชติก+โย

กุกฺกุฎา (ไก่ ท.) กุกฺกุฏ+โย

ปน (ก็, แต่, ส่วน) นิบาต

ชานนฺติ (รู้, ทราบ, เข้าใจ) √ญา+นา+อนฺติ กิยาทิ. กัตตุ.

ตโต (แต่นั้น, นอกนั้น) ต+โต ปัจจัย เป็นนิบาติก็ได้

รุกฺขา (ต้นไม้ ท.) รุกฺข+โย

ภฺวาปา (พื้นดิน, แผ่นดิน และน้ำ ท.) ภู (แผ่นดิน) +อาป (น้ำ, ของเหลว) > ภฺวาป+โย 

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

หมดดูทั้งหลายทุกจำพวก เว้นตำราเสียแล้วก็ย่อม

ไม่รู้จักเวลา แต่ว่าไก่ย่อมรู้ได้ดี แต่นั้นก็มีต้นไม้

จากนั้นไปก็แผ่นดินแลน้ำ.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

พวกครูทุกจำพวก

เว้นตำราเสียก็ไม่รู้จักเวลา

แต่ไก่รู้ ได้ดี

แต่นั้น ก็ต้นไม้ แผ่นดิน.

ญาตพฺพกถา นิฏฺฐิตา

จบแถลงสิ่งควรรู้

--