๒๗๔. ผลไม้ดิบ

๒๗๔. ผลไม้ดิบ

มหารุกฺขสฺส ผลิโน, อามํ ฉินฺทติ โย ผลํ;

รสญฺจสฺส น ชานาติ, พีชญฺจสฺส วินสฺสติ.

ต้นไม้ใหญ่มีผลสะพรั่ง

ผู้ใดสอยเอาผลไม้ดิบไปกิน

ผู้นั้นย่อมไม่รู้รสชาติที่แท้จริงของมัน

แถมพืชพันธุ์ของต้นไม้ก็จะพินาศไปด้วย.

(ธรรมนีติ ราชธรรมกถา ๒๗๔, มหารหนีติ ๑๖๖, กวิทัปปณนีติ ๒๗๒-๓ ขุ. ชา. ๒๘/๖๕ มหาโพธิชาดก)

--

ศัพท์น่ารู้ :

มหารุกฺขสฺส (ต้นไม้ใหญ่) มหารุกฺข+ส 

ผลิโน (มีผล) ผลี+ส

อามํ (ดิบ) อาม+อํ 

ฉินฺทติ (ตัด, เก็บ, สอย) √ฉิทิ+อ+ติ+นิคคหิตอาคม รุธาทิคณะ กัตตุวาจก 

โย: (ผู้ใด) ย+สิ สัพพนาม

ผลํ: (ผล) ผล+อํ

รสญฺจสฺส: ตัดบทเป็น รสํ+จ+อสฺส (และรสแห่งต้นไม้นั้น), อสฺส วิเสสนะของ ผลสฺส

น: (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ 

ชานาติ: (รู้, ทราบ) ญา+นา+ติ กิยาทิคณะ กัตตุวาจก

พีชญฺจสฺส: ตัดบทเป็น พึชํ+จ+อสฺส (และพืชพันธุ์แห่งต้นไม้นั้น) อสฺส วิเสสนะ รุกฺขสฺส

วินสฺสติ: (พินาศ, ขาดสูญ) วิ+√นส-นาเส+ย+ติ ทิวาทิคณะ เอา ย ปัจจัยกับที่สุดธาตุ เป็นปุพพรูป ด้วยสูตรว่า ตถา กตฺตริ จ. (รู ๕๑๑)

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

@ ต้นไม้ใหญ่มีผลสะพรั่ง  ผู้ใดตัดเอาผลดิบไป เขา

ไม่ได้ชิมรสของผลไม้นั้น  แลยังทำพืชของต้นไม้

นั้นให้สูญอีกด้วย ฯ 

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

ต้นไม้ใหญ่มีผลสะพรั่ง

ผู้ใดสอยเอาผลดิบไปกิน

เขาก็ไม่ได้ลิ้มรสชาดอันแท้จริงของผลไม้นั้น

แถมยังทำพืชพันธ์ของต้นไม้นั้นให้สูญอีกด้วย.

--