๒๘๑. ผิดทางสวรรค์

๒๘๑. ผิดทางสวรรค์

ตเถว อิสโย หึสํ, สํยเม พฺรหฺมจาริโย;

อธมฺมจารี ขตฺติโย*, ส สคฺเคน วิรุชฺฌติ.

เหมือนอย่างนั้น พระราชาพระองค์ใด

ผู้ไม่ประพฤติธรรม เบียดเบียนบรรพชิต

ผู้แสวงหาคุณ ผู้สำรวมประพฤติพรหมจรรย์

พระราชาพระองค์นั้น ชื่อว่าผิดทางสวรรค์.

(ธรรมนีติ ราชธรรมกถา ๒๘๑, มหารหนีติ ๑๗๓, ขุ. ชา. ๒๘/๖๕ มหาโพธิชาดก)

--

ศัพท์น่ารู้ :

ตเถว ตถา+เอว (เหมือนอย่างนั้นนั่นเทียว, อย่างที่กล่าวมาแล้วทีเดียว) สมูหนิบาต

อิสโย (ฤาษี, นักบวช, ผู้แสวงหาคุณอันประเสริฐ, บรรพชิต ท.) อิสิ+โย

หึสํ = หึสนฺโต (เบียดเบียนอยู่) หึสนฺต+สิ

สํยเม (ผู้สำรวม) สํยม+โย

พฺรหฺมจาริโย (ผู้มีปกติประพฤติพรมหจรรย์) พฺรหฺม+จารี > พฺรหฺมจารี+โย 

อธมฺมจารี (ผู้มีปกติไม่ประพฤติธรรม) น+ธมฺมจารี > อธมฺมจารี+สิ 

ขตฺติโย (กษัตริย์, ราชา, พญา, พระเจ้าแผ่นดิน) ขตฺติย+สิ * เดิมติดกันเป็น อธมฺมจาริขตฺติโย แก้แยกใหม่เป็น อธมฺมจารี ขตฺติโย ตามในพระบาฬี.

ส = โส (นั้น) ต+สิ สัพพนาม 

สคฺเคน (สวรรค์) สคฺค+นา 

วิรุชฺฌติ (ผิด, กำเริบ, คลาดเคลื่อน, พิรุธ) วิ+รุธ+ย+ติ ทิวาทิ. กัตตุ.

ส่วนในพระไตรปิฏกฉบับสยามรัฐ ท่านแปลไว้ดังนี้

@ พระราชาพระองค์ใดผู้ไม่ประพฤติธรรม

เบียดเบียนบรรพชิตผู้แสวงหาคุณ

ผู้สำรวมประพฤติพรหมจรรย์

พระราชาพระองค์นั้น ย่อมคลาดเคลื่อนจากสวรรค์.

สรุปว่า ตั้งแต่คาถาที่ ๒๗๖ ถึงคาถานี้ มาในพระบาฬีชาดก มหาโพธิชาดก  ผู้สนใจควรตามไปค้นคว้าหาความรู้เพิ่มเติม เพื่อความเป็นพหูสูตรให้ยิ่งขึ้นไปเถิด.

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

อนึ่ง  พญาใดเป็นกษัตริย์ประพฤติไม่ถูกธรรม

เบียดเบียฬนักพรตผู้สำรวม  ประพฤติพรหมจรรย์

พญานั้นย่อมชื่อว่าผิดทางสวรรค์.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

พระมหากษัตราธิราชทรงประพฤติอธรรม

เบียดเบียนสมณะพราหมณาจารย์ผู้มีศีล

มีความสำรวมดี พระมหากษัตริย์พระองค์นั้น

ชื่อว่าทรงประพฤติผิดต่อสวรรค์.

--