๒๘๓. ผู้ตราบาป

๒๘๓. ผู้ตราบาป

ปุตฺโต ปาปํ กโต มาตา, สิสฺโส ปาปํ กโต ครุ;

นาคเรหิ กโต ราชา, ราชา ปาปํ ปุโรหิโต.

บุตรธิดาทำความชั่ว เดือดร้อนถึงพ่อแม่

ลูกศิษย์ประพฤติชั่ว เดือดร้อนถึงครูอาจารย์

พสกนิกรทำความชั่ว เดือดร้อนถึงพระราชา

พระราชาทำความชั่ว ย่อมเดือดร้อนถึงปุโรหิต.

(ธัมมนีติ ราชธรรมกถา ๒๘๓, กวิทัปปณนีติ ๒๖๒, โลกนีติ ๑๒๘)

--

ศัพท์น่ารู้ :

ปุตฺโต (บุตร, ลูก) ปุตฺต+สิ ป.

ปาปํ (บาป, ความชั่ว, อกุศล) ปาป+อํ นป.

กโต (กระทำแล้ว) กร+ต > กต+สิ ส่วนมากใช้เป็นกรรมวาจก แต่ในที่นี้ต้องแปลเป็นกัตตุวาจก. อีกนัยหนึ่ง อาจเป็น กร+กฺต ปัจจัย ในสูตรว่า กมฺมนิ ทุติยายํ กฺโต. (รู ๖๓๔) ให้ กฺต ปัจจัยในอรรถกัตตุวาจก.

มาตา (มารดา, แม่) มาตุ+สิ อิต.

สิสฺโส (ศิษย์, นักศึกษา) สิสฺส+สิ

ครุ (ครู, อาจารย์) ครุ+สิ ป.

นาคเรหิ (อันชาวนคร, ชาวเมือง) นาคร+หิ 

ราชา (พระราชา, พระเจ้าแผ่นดิน) ราช+สิ 

ปุโรหิโต: (ปุโรหิต, ที่ปรึกษาของพระราชา, ข้าราชการชั้นผู้ใหญ่) ปุโรหิต+สิ 

--

๒. ในโลกนีติ คาถา ๑๒๘ ขอนำคาถา พร้อมคำแปลและคำโคลงอันไพเราะจากโลกนีติไตรพากย์ (พากย์โลกนีติ) มาแสดงไว้ด้วย เพื่อความเป็นพหูสูตรแก่ท่านผู้สนใจต่อไป :

มาตา ปุตฺตกรํ ปาปํ, สิสฺสปาปํ คุรุกตา;

ราชา รฎฺฐกรํ ปาปํ, ราชปาปํ ปุโรหิโตฯ

@ บาปของบุตร เนื่องด้วยความประพฤติของมารดา

บาปของศิษย์ ก็เนื่องด้วยครู

บาปของพลเมือง เนื่องด้วยความประพฤติของท้าวพญา

บาปของท้าวพญา เนื่องด้วยปุโรหิตของพระองค์.

@ บุตรใดครุ่นครุ่นสร้าง--—กองกรรม

ชื่อว่ามารดาทำ--เที่ยงพร้อง

ส่ำศิษย์บ่เกรงยำ--เยียบาป

โดยโลกโวหารร้อง--เรียกแท้ครูทำ.

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

บุตรทำชั่ว ก็ถึงมารดา  

ศิษย์ทำชั่วก็ถึงอาจารย์

ชาวเมืองทำชั่ว ก็ถึงพระราชา  

พระราชาทำชั่ว ก็ถึงปุโรหิต.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

ลูกทำชั่วก็ถึงพ่อแม่

ศิษย์ทำชั่วก็ถึงครูอาจารย์

ชาวเมืองทำชั่วก็ถึงพระเจ้าอยู่หัว

พระเจ้าอยู่หัวทำชั่วก็ถึงปุโรหิต.

--