๒๙๒. อย่าทอดสะพาน

๒๙๒. อย่าทอดสะพาน

กีเฬ ราชา อมจฺเจหิ, ภริยาหิ ปริวาริโต;

นามจฺโจ ราชภริยาสุ, ภาวํ กุพฺเพถ ปณฺฑิโต.

เมื่อพระเจ้าอยู่หัวมีพระสนมกำนัลใน

แวดล้อมทรงพระสำราญอยู่กับหมู่อำมาตย์

ข้าเฝ้าผู้มีปัญญาไม่ควรทำอาการทอดสนิท

ในเหล่าพระสนมกำนัลในแห่งเจ้าแผ่นดิน.

(ธรรมนีติ ราชเสวกกถา ๒๙๒, ขุ. ชา ๒๘/๙๖๒ วิธุรชาดก)

--

ศัพท์น่ารู้ :

กีเฬ (พึงเล่น) √กีฬ+อ+เอยฺย ภูวาทิ. กัตตุ.

ราชา (พระราชา, ท้าวพระยา, พระเจ้าแผ่นดิน) ราช+สิ ป.

อมจฺเจหิ (ด้วยอำมาตย์ ท.) อมจฺจ+หิ ป.

ภริยาหิ (อันภริยา ท., สนมกำนัลใน ท.) ภริยา+หิ อิต.

ปริวาริโต (แวดล้อมแล้ว, เฝ้าแหนแล้ว) ปริ+√วาร(วร)+อิ+ต > ปริวาริต+สิ (?)

นามจฺโจ ตัดบทเป็น น+อามจฺโจ

ราชภริยาสุ (ในสนมกำนัลในแห่งพระราชา ท.) ราช+ภริยา > ราชภริยา+สุ

ภาวํ (ภาวะ,​ อาการ) ภาว+อํ

กุพฺเพถ (พึงทำ) √กร+โอ+เอถ ตนาทิ. กัตตุ.

ปณฺฑิโต (บัณฑิต, คนฉลาด) ปณฺฑิต+สิ

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

พญาอันพระสนมแวดล้อมแล้ว 

ทรงเล่นกับอมาตย์ทั้งหลาย 

อันอำมาตย์ผู้ฉลาด ไม่พึงทำ(ตน)

ให้เป็นราชินีแห่งพระราชา.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

เมื่อพระเจ้าอยู่หัวทรงประพาสเล่นอยู่กับหมู่อำมาตย์ราชเสวก

มีพระสนมกำนัลในเฝ้าแหนอยู่ด้วย อำมาตย์ที่ฉลาดมีไหวพริบดี

ไม่พึงแสดงอาการทอดสนิทในพระสนมกำนัลในเหล่านั้น.

--