๒๙๔. อย่าเล่นหัวในที่ลับ

๒๙๔. อย่าเล่นหัวในที่ลับ

นาสฺส ภริยา กีเฬยฺย, น มนฺเตยฺย รโหคโต;

นาสฺส โกสา ธนํ คณฺเห, ส ราชวสตึ วเส.

ราชเสวกไม่ควรเล่นหัวกะพระสนมกำนัลใน

เวลาไปในที่ลับก็อย่าปรึกษาหารือด้วย

และไม่ควรถือเอาทรัพย์จากพระคลังหลวง

ราชเสวกผู้เช่นนั้น พึงอยู่ในราชสำนักได้.

(ธรรมนีติ ราชเสวกกถา ๒๙๔, ขุ. ชา ๒๘/๙๖๓ วิธุรชาดก)

--

ศัพท์น่ารู้ :

นาสฺส ตัดบทเป็น น+อสฺส (ไม่+แห่งพระราชานั้น)

ภริยาหิ (ภริยา, สนมกำนัลใน ท.) ภริยา+หิ เดิมเป็น ภริยา ได้แก้เป็น ภริยาหิ ตามในพระบาฬี. 

กีเฬยฺย (พึงเล่น, กีฬา) √กีฬ+อ+เอยฺย ภูวาทิ. กัตตุ. (ได้แก้จาก กิเฬยฺย เป็น กีเฬยฺย ให้ตรงตามพระบาฬี)

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

มนฺเตยฺย (ปรึกษา, หารือ, พูดคุย, สวด, สาธยาย) √มนฺต+เณ+เอยฺย จุราทิ. กัตตุ.

รโหคโต (ไปในที่ลับ, อยู่ในที่ลับ) รโห (ที่ลับ) +คต (ไป, อยู่) > รโหคต+สิ

นาสฺส = น+อสฺส

โกสา (ยุ้ง, ฉาง, คลัง, อาหาร, ถุงอัณฑะ, มาตราวัดยาว ๕๐๐ ชั่วคันธนู) โกส+สฺมา ป., นป.

ธนํ (ทรัพย์, พระราชทรัพย์) ธน+อํ นป. (ได้แก้จาก โกเส เป็น โกสา ให้ตรงตามพระบาฬี)

คณฺเห (ถือเอา, จับ) √คห+ณฺหา+เอยฺย คหาทิ. กัตตุ.

ส ราชวสตึ วเส (เขาพึงอยู่ในราชสำนักได้)

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

พระสนมของท่านท้าว สูอย่าก้าวเล่นด้วย

สูอย่าลอบปรึกษานางในที่ลับ ทรัพย์ในพระคลัง

ของท้าวอย่าจับต้อง จึ่งอยู่ในราชสำนักได้.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

เป็นราชเสวก อย่าเล่นหัวกับพระสนมกำนัลใน

อย่าเจรจาปราศรัยในที่ลับ จะเป็นทางให้เกิดระแวง

ว่าผูกสมัครรักใคร่กันไม่บังควร อย่าลอบเอาพระราชทรัพย์

จากพระคลังหลวง นี้เป็นการเสียสัตย์ตัดประโยชน์โทษมหันต์.

--