๓๐๗. พูดได้พูดดี

๓๐๗. พูดได้พูดดี

อโกธโน อสงฺฆฏฺโฎ, สจฺโจ สณฺโห อเปสุโณ;

สมฺผํ คิรํ น ภาเสยฺย, ส ราชวสตึ วเส.

ราชเสวกพึงเป็นคนไม่มักโกรธ ไม่กระทบกระเทียบ

เป็นคนพูดคำจริง อ่อนหวาน ไม่ส่อเสียด 

ไม่ควรพูดคำเพ้อเจ้อ ไร้สาระ

ราชเสวกนั้น พึงอยู่ในราชสำนักได้. 

(ธรรมนีติ ราชเสวกกถา ๓๐๗, ๗๒, ขุ. ชา ๒๘/๙๖๖ วิธุรชาดก)

--

ศัพท์น่ารู้ :

อโกธโน (ไม่โกรธ, ไม่ฉุนเฉียว) น+โกธน > อโกธน+สิ

อสงฺฆฏฺโฎ (ไม่กระทบกระทั่ง, ไม่เสียดสี) น+สงฺฆฏฺฏ > อสงฺฆฏฺฏ+สิ

สจฺโจ (จริง, สัตย์) สจฺจ+สิ

สณฺโห (เกลี้ยงเกลา, อ่อน, นุ่ม, สุภาพ) สณฺห+สิ

อเปสุโณ (ไม่พูดส่อเสียด) น+ปิสุณ, เปสุณ > อเปสุณ+สิ

สมฺผํ  (เหลาะแหละ) สมฺผ+อํ

คิรํ (ถ้อยคำ, คำพูด) คิร+อํ

น ภาเสยฺย (ไม่ควรกล่าว, ไม่ควรพูด) √ภาส+อ+เอยฺย ภูวาทิ. กัตตุ.

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ไม่เป็นคนฉุนง่าย ไม่กระทบกระทั่งใคร ๆ ซึ่งตรง

ละเอียด ไม่เป็นคนส่อเสียด ไม่กล่าวคำเพ้อเจ้อ

จึ่งอยู่ในราชสำนักได้.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

เป็นราชเสวก ต้องอดทนไม่เป็นคนฉุนเฉียวโกรธง่าย

อย่าพูดกระทบกระเทียบเปรียเปรยท่านให้รำคาญเลย

รักษาสัตย์ระวังถ้อยคำมิให้วิบัติจากความเป็นจริง

เป็นคนละเอียดกล่าวถ้อยคำละเมียดละไมนุ่มนวลควรดื่มไว้ในใจ

ไม่เป็นคนส่อเสียดเดียดฉันท์ก่อความบาดหมางแก่หมู่คณะ

ไม่พูดเพ้อเจ้อทำตนให้เป็นคนเหลวไหล ปราศรัยแต่ที่มีหลักมั่น.

--