๓๒๔. หนามชีวิต

๒๓. ทุกาทิมิสสกกถา - แถลงอากัปประมวญเป็นสองเป็นต้น

๓๒๔. หนามชีวิต

เทฺววิเม กณฺฑกา ติกฺขา, สรีรปริโสสิตา;

กาเมติ นิทฺธโน โย จ, โย จ กุปฺปตฺยนิสฺสโร.

หนามสองอย่างเหล่านี้ที่แหลมคม

และเสียดแทงสรีระให้ซูบซีด คือ

คนไม่มีทรัพย์ ชอบจับจ่ายใช้สอย

คนไม่มีอำนาจ ชอบกำเริบ.

(ธรรมนีติ ทุกาทิมิสสกกถา ๓๒๔ มหารหนีติ ๑๒๐)

--

ศัพท์น่ารู้ :

เทฺววิเม = เทฺว+เอว+อิเม (สอง+นั่นเทียว+เหล่านี้)

กณฺฑกา (หนาม) กณฺฑก+โย

ติกฺขา (คม,​ กล้า, แข็ง) ติกฺข+โย 

สรีรปริโสสิตา (ทำให้ร่างกายซูบซีด, -เหี่ยวแห้งโดยรอบ) สรีร+ปริโสสิต > สรีรปริโสสิต+โย

กาเมติ (ใคร่, กำหนัด, ยาก, ต้องการ) กมุ+เณ+ติ จุราทิ. กัตตุ.

นิทฺธโน (คนไร้ทรัพย์, ยากจน) นิ+ธน > นิทฺธน+สิ

โย (ใด, ผู้ใด) ย+สิ สัพพนาม

จ (ด้วย, และ) นิบาต

กุปฺปตฺยนิสฺสโร ตัดบทเป็น กุปฺปติ+อนิสฺสโร, กุปฺปติ (กำเริบ, โกรธ, ข่มขู่ + ไม่เป็นใหญ่, ไม่มีอำนาจ) กุป+ย+ติ  ทิวาทิ. กัตตุ. แปลง ย กับที่สุดธาตุเป็น ปฺ และเป็นปุพพรูป ป ด้วยสูตรว่า ยถา กตฺตริ จ. (รู ๕๑๑),

อนิสฺสโร (ไม่เป็ออิสระ, ไม่เป็นใหญ่, ไม่มีอำนาจ) น+อิสฺสร > อนิสฺสร+สิ = อนิสฺสโร.

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ทุด! ทุด! หนามสองเล่มนี้คมแท้ ยอกยักอยู่ทั่วตัว

คือคนไร้ทรัพย์แต่เห่อกาม แลคนทรามอำนาจกลับขู่ ฯ

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

ทุด ! ทุด ! หนามสองเล่มนี้คมแท้

ยอกยักอยู่ทั่วตัว คือ คนไร้ทรัพย์กลับบ้ากาม

และคนทรามอำนาจแต่กลับกำเริบ.

--