๓๔๗. รอยขีดในน้ำ

๓๔๗. รอยขีดในน้ำ (โกรธง่าย หายเร็ว)

ทุฎฺฐจิตฺโต ปนาหิสฺส, โกโธ ปาสาณเลขิโต;

กุจฺฉิตพฺโพ สุชนสฺส, ชเล เลขาจิรฎฺฐิตา.

คนพาลจิตใจชั่วร้ายดุจอสรพิษ

ความโกรธของเขาดุจรอยขีดบนแผ่นหิน

แต่ความโกรธของคนดีน่าขยะแขยง

ตั้งอยู่ได้ไม่นานดุจรอยขีดในน้ำ.

(ธรรมนีติ ปกิณณกกถา ๓๔๗, มหารหนีติ ๘๘)

--

ศัพท์น่ารู้ :

ทุฎฺฐจิตฺโต (ผู้มีจิตอันโทษประทุษร้ายแล้ว, มีจิตชั่ว, คนใจร้าย) ทุฏฺฐ+จิตฺต > ทุฏฺฐจิตฺต+สิ

ปนาหิสฺส = ปน+อหิ+อสฺส (ก็+งู, คนพาล+พึงเป็น, ของเขา), √อส+อ+เอยฺย = อสฺส แปลว่า พึงเป็น, กิริยาอาขยาต. ต+ส = อสฺส แปลว่า ... นั้น, สัพพนาม.  หรือแยกเป็น ปน+อหิสฺส ก็ได้, หากเทียบเคียงกับศัพท์ว่า สุชนสฺส.

โกโธ (ความโกรธ) โกธ+สิ

ปาสาณเลขิโต (ถูกขีดเขียนบนแผ่นหิน) ปาสาณ+เลขิต > ปาสาณเลขิต+สิ

กุจฺฉิตพฺโพ (พึงเกลียด, ควรชัง, ควรถูกตำหนิ) √กุจฺฉ+เอ+อิ+ตพฺพ > กุจฺฉิตพฺพ+สิ ในมหารหนีติ เป็น กุชฺฌิตพฺเพ (ในสิ่งที่ควรโกรธ) มาจาก √กุธ+ย+อิ+ตพฺพ > กุชฺฌิตพฺพ+สฺมึ

สุชนสฺส (ของคนดี, สุชน) สุชน+ส

ชเล (ในน้ำ) ชล+สฺมึ

เลขาจิรฎฺฐิตา = เลขา (รอยขีด)+อจิรฏฺฐิตา (ดำรงอยู่ได้ไม่นาน)

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ธรรมเนียมคนใจร้าย เปรียบได้กับงู ความโกรธ

ของเขา ปานดั่งรอยขีดในแผ่นดิน สำหรับคน

ใจดีจะพึงโกรธขึ้นบ้าง ก็ไม่ตั้งอยู่นานปานดั่ง

รอยขีดในน้ำ.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

วิสัยคนใจร้าย เปรียบเหมือนงูเง่า

ความโกรธของเขาปานดังรอยขีดที่แผ่นหิน

แต่คนใจดี ถึงโกรธขึ้นมาบ้าง

ก็ไม่ตั้งอยู่นานปานดังรอยขีดในน้ำฉะนั้น.

--