๓๔๖. ร้อยภัยพันโศก

๓๔๖. ร้อยภัยพันโศก

โสกฐานสหสฺสานิ, ภยฐานสตานิ จ;

ทิวเส ทิวเส มุฬฺหํ, อาวีสนฺติ น ปณฺฑิตํ.

พันที่ตั้งแห่งความโศก

และร้อยที่ตั้งแห่งภัย

ย่อมทับถมคนโง่เขลาทุกๆวัน

แต่จะทับถมบัณฑิตหาได้ไม่.

(ธรรมนีติ ปกิณณกกถา ๓๔๖, มหารหนีติ ๘๒)

--

ศัพท์น่ารู้ :

โสกฐานสหสฺสานิ (พันที่ตั้งแห่งความโศก ท.) โสก+ฐาน+สหสฺส > โสกฐานสหสฺส+โย

ภยฐานสตานิ (ร้อยที่ตั้งแห่งภัย) ภย+ฐาน+สต > ภยฐานสต+โย

จ (ด้วย, และ) นิบาต

ทิวเส ทิวเส (ในวันๆ, ทุกวัน) ทิวส+สฺมึ

มุฬฺหํ (คนหลง, คนพาล, คนโง่เขลา) มุฬฺห+อํ

อาวีสนฺติ (มีแจ้ง, ปรากฎชัด, ทับถม) อาวี+√อส+อ+อนฺติ ภูวาทิ. กัตตุ.

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

ปณฺฑิตํ (บัณฑิต, คนฉลาด, คนมีปัญญา) ปณฺฑิต+อํ

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ธรรมดาว่า คนโง่ กระทบเหตุอันพึงสลดและน่า

กลัว ก็สลดวันละพันหน ตกใจวันละร้อยครั้ง แต่

เหตุอันนี้ผู้มีปัญญาหาสะทกสะท้านหวั่นไหวไม่.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

วิสัยคนโง่ กระทบเหตุให้เศร้าโศก

หรือน่ากลัวเพียงเล็กน้อยก็ตกอกตกใจ

ไปวันละตั้งครั้งพันครั้ง ตีโพยดีพายไปมากมาย

แต่วิสัยคนฉลาดไม่เป็นอย่างนั้นเลย.

--