๓๔๘. คนไม่อาจศึกษามารยาท ๔ พวก

๓๔๘. คนไม่อาจศึกษามารยาท ๔ พวก

นิทฺทาลุโก อสนฺตุฏฺโฐ, อกตญฺญู จ ภีรุโก;

สกฺโกนฺติ น สมาจารํ, สิกฺขิตุํ เต กทาจิปิ.

คนนอนมาก ๑ คนไม่สันโดษ ๑

คนอกตัญญู ๑ และคนขี้ขลาดกลัว ๑

ทั้ง ๔ พวกเหล่านั้น ย่อมไม่สามารถ

เพื่อศึกษามารยาทที่ดีงาม แม้ในกาลไหน ๆ.

(ธรรมนีติ ปกิณณกกถา ๓๔๘, มหารหนีติ ๙๒)

--

ศัพท์น่ารู้ :

นิทฺทาลุโก (คนนอนมาก, คนชอบหลับ, คนขี้เซา) นิทฺทา+อาลุ ปัจจัยในตัทธิต ด้วยสูตรว่า อาลุ ตพฺพหุเล. (รู ๓๘๔) + ก อาคม ด้วยสูตรว่า สพฺพโต โก. (รู ๒๒๔) > นิทฺทาลุก+สิ, เดิมเป็น นิทุลุโก ได้แก้เป็น นิทฺทาลุโก ตามในมหารหนีติ ซึ่งถือว่าถูกต้อง.

อสนฺตุฏฺโฐ (คนไม่สันโดษ) น+สนฺตุฏฺฐ > อสนฺตุฏฺฐ+สิ

อกตญฺญู (คนอตัญญู, คนไม่รู้บุญคุณ) น+กตญฺญู > อกญฺญู+สิ

จ (ด้วย, และ) นิบาต

ภีรุโก (คนขี้ขลาด, ชอบผวา) ภีรุก+สิ, เดิมเป็น ภิรุโก ได้แก้เป็น ภิลุโก ตามในมหารหนีติ ซึ่งถือว่าถูกต้อง.

สกฺโกนฺติ (อาจ, สามารถ) √สก+โอ+อนฺติ ตนาทิ. กัตตุ. มหรหนีติ เป็น สกฺกุณนฺติ

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

สมาจารํ (ความประพฤติ-, มารยาทที่ดีงาม) สํ+อา+√จร+ณ > สมาจาร+อํ, มหารหนีติ เป็น สาจารํ

สิกฺขิตุํ (เพื่อศึกษา, เพื่อสำเหนียก) √สิกฺข+อิ+ตุํ  อ่านว่า สิกฺข ธาตุ + อิ อาคม + ตุํ ปัจจัย

เต (เหล่านั้น, พวกเขา) ต+โย สัพพนาม

กทาจิปิ (แม้ในกาลไรๆ, แม้ในบางคราว) นิบาตบอกกาล

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

คนนอนมาก คนไม่สันโดษ คนอกตัญญู คน

ขลาด เหล่านั้น ย่อมไม่อาจศึกษาอาจาระอันดี

แม้ในกาลไหน ๆ 

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

คนนอนมาก คนไม่รู้จักพอ

คนเนรคุณคน คนขลาด

เหล่านี้ไม่สามารถจะศึกษา

อาจาระอันดีงามได้.

--