๓๔๙. คบคนดีไม่ขาดทุน

๓๔๙. คบคนดีไม่ขาดทุน

สาธุตฺตํ สุชนสมาคมา ขลานํ,

สาธูนํ น ขลสมาคมา ขลตฺตํ;

อาโมทํ กุสุมภวํ ทธาติ ภูมิ,

ภูคนฺธํ น จ กุสุมานิ ธารยนฺติ.

คนชั่วจะกลายเป็นคนดี เพราะคบกับคนดี

คนดีจะไม่กลายเป็นคนชั่ว เพราะคบกับคนชั่ว,

แผ่นดินย่อมทรงช่อดอกไม้หอมชื่นใจได้

แต่ดอกไม้ทั้งหลายย่อมทรงกลิ่นแห่งแผ่นดินไม่ได้.

(ธรรมนีติ ปกิณณกกถา ๓๔๙, มหารหนีติ ๑๑๑)

--

ศัพท์น่ารู้ :

สาธุตฺตํ (ความเป็นคนดี) สาธุ+ตฺต ปัจจัยในภาวตัทธิต > สาธุตฺต+สิ

สุชนสมาคมา (เพราะการสมาคมกับคนดี) สุชน+สมาคม > สุชนสมาคม+สฺมา

ขลานํ (แห่งคนพาล, ลาน, ชั่ว ท.) ขล+นํ

สาธูนํ (คนดี, สาธุชน ท.) สาธุ+นํ

น (ไม่, หามิได้) นิบาต

ขลสมาคมา (เพราะการสมาคมกับคนพาล) ขล+สมาคม > ขลสมาคม+สฺมา

ขลตฺตํ (ความเป็นพาล, -ชั่ว) ขล+ตฺต ปัจจัยในภาวตัทธิต > ขลตฺต+สิ

อาโมทํ (ที่น่าเพลินใจ, น่าปลื้มใจ, กลิ่นหอม) อาโมท+อํ

กุสุมภวํ (ภพคือดอกไม้, ช่อดอกไม้) กุสุม+ภว > กุสุมภว+อํ

ทธาติ (ทรงไว้, แบกไว้) √ธา+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ.

ภูมิ (แผ่นดิน) ภูมิ+สิ

ภูคนฺธํ (กลิ่นแห่งแผ่นดิน) ภู+คนฺธ > ภูคนฺธ+อํ

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

จ (แต่, ส่วน) นิบาต

กุสุมานิ (ดอกไม้, โกสุม ท.) กุสุม+นิ

ธารยนฺติ (ทรงไว้, แบกไว้) √ธร+ณย+อนฺติ จุราทิ. กัตตุ.

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ความดีย่อมมีแก่คนชั่ว เพราะสมาคมกับคนดี แต่

ความชั่วย่อมไม่มีแก่คนดี เพราะสมาคมกับคนชั่ว

แผ่นดินย่อมทรงดอกไม้ให้มีกลิ่นหอมระรวยได้

แต่ดอกไม้จะกลบกลิ่นแผ่นดินไม่ได้เลย.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

ความดีย่อมมีแก่คนชั่ว เพราะสมาคมกับคนดี

แต่ความชั่วจะไม่มีในคนเลย เพราะสมาคมกับคนชั่ว

แผ่นดินทรงดอกไม้มีกลิ่นหอมระรวยได้

แต่ดอกไม้จะกลบกลิ่นแผ่นดินไม่ได้เลย.

--