๓๕๒. คนโกรธขาดเหตุผล

๓๕๒. คนโกรธขาดเหตุผล

โกโธ อตฺถํ น ชานาติ, โกโธ ธมฺมํ น ปสฺสติ;

อนฺธตมํ ตทา โหติ, ยํ โกโธ สหเต นรํ.

คนโกรธย่อมไม่รู้อรรถ

คนโกรธย่อมไม่เห็นธรรม

ความโกรธครอบงำคนใด(เมื่อใด)

ความมืดบอดย่อมมี(แก่เขา)เมื่อนั้น.

(ธรรมนีติ ปกิณณกกถา ๓๕๒)

--

ศัพท์น่ารู้ :

โกโธ (ผู้โกรธ, คนมีความโกรธ) โกธ+สิ

อตฺถํ (อรรถ, ประโยชน์, ผล) อตฺถ+อํ

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

ชานาติ (รู้, ทราบ) √ญา+นา+ติ กิยาทิ. กัตตุ.

ธมฺมํ (ธรรม, เหตุ) ธมฺม+อํ

น ปสฺสติ (ย่อมไม่เห็น) ทิส+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ. แปลง ทิส เป็น ปสฺส ด้วยสูตรว่า ทิสสฺส ปสฺส ทิสฺส ทกฺขา วา. (รู ๔๘๓)

อนฺธตมํ (ความมืดบอด) อนฺธ+ตม > อนฺธตม+สิ

ตทา (ในกาลนั้น) ต+ทา ปัจจัย ใช้ในอรรถสัตตมีวิภัตติ (กาลสัตตมี) จัดเป็น อัพยยศัพท์ หรือ นิบาต

โหติ (มี, เป็น) √หู+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ.

ยํ (ใด) ย+อํ สัพพนาม

โกโธ (ความโกรธ) โกธ+สิ

สหเต (อดทน,ครอบงำ) √สห+อ+เต ภูวาทิ. กัตตุ.

นรํ (คน, นรชน) นร+อํ

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

คนโกรธไม่รู้จักผล คนโกรธไม่รู้จักเหตุ 

ความโกรธครอบงำคนใด 

ความมืดย่อมมีแก่คนนั้นในกาลนั้นแล.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

คนโกรธย่อมไม่รู้จักผล

คนโกรธย่อมไม่รู้จักเหตุ

คนถูกความโกรธครอบงำแล้ว

ก็มืดแปดด้าน.

--