๓๕๓. ความโกรธเหมือนไฟ

๓๕๓. ความโกรธเหมือนไฟ

โกโธ อพฺภนฺตเร ชาโต, ธุวํ นาเสติ โกธนํ;

วตฺถาลงฺการปุณฺณายํ, มญฺชุสายํ สิขี ยถา.

ความโกรธเกิดแล้วในภายใน

ย่อมทำลายคนมักโกรธแน่นอน

เปรียบเหมือนไฟไหม้หีบไม้

ที่อัดแน่นด้วยผ้าและเครื่องประดับฉะนั้น.

(ธรรมนีติ ปกิณณกกถา ๓๕๓, มหารหนีติ ๒๓๕)

--

ศัพท์น่ารู้ :

โกโธ (ความโกรธ) โกธ+สิ, กุธ+ณ ปัจจัยในนามกิตก์ 

อพฺภนฺตเร (ภายใน, ข้างใน) อพฺภนฺตร+สฺมึ

ชาโต (เกิดแล้ว) ชน+ต > ชาต+สิ ในเพราะ ต ปัจจัย ให้แปลงที่สุด ชน ธาตุเป็น อา ด้วยสูตรว่า ชนาทีนมา ติมฺหิ จ. (รู ๖๑๙)

ธุวํ (เที่ยง, แน่นอน) นิบาต

นาเสติ (ให้พินาศ, ให้เสียหาย) นส+เณ+ติ ทิวาทิ. เหตุกัตตุ.

โกธนํ (คนโกรธ) โกธน+อํ

วตฺถาลงฺการปุณฺณายํ (ที่เต็มด้วยผ้าและเครื่องประดับ) วตฺถ+อลงฺการ+ปุณฺณ > วตฺถาลงฺการปุณฺณ+อา ปัจจัยในอิตถีลิงค์ > วตฺถาลงฺการปุณฺณา+สฺมึ

มญฺชูสายํ (หีบ, กล่อง) มญฺชูสา+สฺมึ เดิมเป็น มญฺชุสายํ ได้แก้เป็น มญฺชูสายํ ตามในมหารหนีติ

สิขี (ไฟ) สิขี+สิ

ยถา (เหมือน) นิบาตบอกการเปรียบเทียบ

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ความโกรธเกิดขึ้นในภายใน มันทำผู้โกรธให้

ฉิบหายอย่างแน่นอน ปานดั่งไฟไหม้กรุ่นอยู่ในหีบ

ซึ่งเต็มด้วยผ้าแลเครื่องประดับ .

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

ความโกรธเกิดขึ้นในภายใน

มันทำให้ผู้โกรธฉิบหายแน่นอน

ปานดังไฟไหม้สุมอยู่ในหีบ

ที่บรรจุผ้าและเครื่องประดับไว้.

--