๓๕๔. ลูกศรแทงใจ

๓๕๔. ลูกศรแทงใจ

ราโค นาม มโนสลฺลํ, คุณวรตฺตโจรโก;

ราหุวิชฺชา สสงฺกิสฺส, ตโปธนหุตาสโน.

ชื่อว่าราคะ เป็นลูกศรเสียดแทงใจ

เป็นโจรทำลายคุณความดีของตน

ดุจความโง่เป็นไฟผลาญทรัพย์คือตบะ

ของท้าวอสุรินทรราหูผู้น่ารังเกียจฉะนั้น.

(ธรรมนีติ ปกิณณกกถา ๓๕๔, มหารหนีติ ๒๓๙)

--

ศัพท์น่ารู้ :

ราโค (ความกำหนัด, ราคะ) ราค+สิ, ราโค มาจาก รนฺช-ราเค + ณ ปัจจัยในนามกิตก์ แปลงที่สุดธาตุคือ นฺช เป็น ช ด้วยสูตรว่า ณมฺหิ รนฺชสฺส โช ภาวกรเณสุ. (รู ๕๗๙) แปลง ช เป็น ค ด้วยสูตรว่า กคา จชานํ. (รู ๕๕๔).  วิเคราะห์ว่า. รนฺชนฺติ อเนนาติ ราโค, รญฺชียติ อเนนาติ ราโค, สยํ รญฺชตีติปิ ราโค. (ชื่อว่า ราคะ เพราะเป็นเหตุให้สัตว์ทั้งหลายกำหนัด, อนึ่ง ชื่อว่า ราคะ เพราะทำให้สัตว์กำหนัด, ชื่อว่า ราคะ แม้เพราะกำหนัดเสียเอง) 

นาม (ชื่อ, นาม) นิบาตใช้ในอรรถ ๔ อย่างคือ ครห-ติเตียน, ปสํสน-ยกย่อง, สญฺญา-ชื่อ, ปญฺห-การถาม

มโนสลฺลํ (ลูกศรแทงใจ) มน+สลฺล > มโนสลฺล+สิ, สลฺล (หอก, เหล็กแหลม, ลูกศร) 

คุณวรตฺตโจรโก (ผู้ลักความที่ตนเป็นผู้มีคุณอันเลิศ, ผู้ขโมยคุณของความดีของตน) คุณวรตฺต+โจรก > คุณวรตฺตโจรก+สิ

ราหุวิชฺชา ตัดบทเป็น ราหุ+อวิชฺชา, ราหุ (ท้าวราหู, จอมอสูร) ราหุ+สิ

อวิชฺชา (ความไม่รู้, ความโง่เขลา) น+วิชฺชา > อวิชฺชา+สิ 

สสงฺกิสฺส (ผู้มีความสงสัย) สห+สงฺก > สสงฺก+อี > สสงฺกี > สสงฺกี+ส, ในมหารหนีติ เป็น สสงฺกสฺส.

ตโปธนหุตาสโน (อาสนะเป็นที่บูชาทรัพย์คือตบะ, ไฟเผาผลาญทรัพย์คือตบะ) ตโปธน+หุตาสน > ตโปธนหุตาสน+สิ

หมายเหตุ : คาถานี้ค่อนข้างยากอยู่, แปลเอาความเท่าที่คิดว่าเป็นไปได้, และขอแปลครึ่งคาถาสุดตามโบราณจารย์ไปก่อน, คงมีบางศัพท์ที่อธิบายอาจจะไม่ถูกต้องนัก เป็นเพียงการตั้งสมมติฐานไว้ก่อน ต้องขออภัยท่านผู้รู้ทั้งหลายด้วย หากมีความเห็นต่าง มีมุมมองที่ดีกว่า ขอได้โปรดแสดงความคิดเห็นเข้ามาได้เลยครับ จะได้นำไปปรับปรุงให้ถูกต้องต่อไป.

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ความกำหนัดเป็นลูกศรเสียบหัวใจ มันเป็นโจร

ตัดสายเชือกคือคุณเสีย ความโง่เป็นไฟเผาผลาญ

ทรัพย์คือตบะของท้าวราหูซึ่งเป็นผู้น่ารังเกียจ. 

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

ความรักเป็นศรศักดิ์ปักทรวง

มันเป็นโจรที่จ้วงตัดสายเชือกที่ล่ามคุณธรรมไว้

ความโง่เขลาเป็นไฟเผาผลาญทรัพย์คือตปะ

ของท้าวอสุรินทราหูผู้น่าเกียจฉะนั้น.

--