๓๕๗. มักมากจนเคยชิน

๓๕๗. มักมากจนเคยชิน

ภูปาณฺณวคฺคิถีสิปฺปี, อภิชฺฌาลุ จ ปุคฺคโล;

เอเตสํ มหิจฺฉนฺตานํ, มหิจฺฉตา อนิจฺฉิตา.

พระเจ้าแผ่นดิน ๑ ทะเล ๑ ไฟ ๑ ผู้หญิง ๑

คนมีศิลปะ ๑ และคนโลภมาก ๑

เมื่อเขาเหล่านั้น มักมากอยู่

ความมักมากของพวกเขา 

กลับเป็นความไม่มักมาก.

(ธรรมนีติ ปกิณณกกถา ๓๕๗, มหารหนีติ ๙๑)

--

ศัพท์น่ารู้ :

ภูปาณฺณวคฺคิถีสิปฺปี (พระเจ้าแผ่นดิน, ทะเล, ไฟ, ผู้หญิง, คนมีศิลปะ) ภูป+อณฺณว+อคฺคิ+ถี+สิปฺปี > ภูปาณฺณวคฺคิถีสิปฺปี+สิ

อภิชฺฌาลุ (ผู้มีปกติเพ่งเล่ง, คนโลภมาก) อภิชฺฌา+อาลุ ปัจจัยในกิตก์ > อภิชฺฌาลุ+สิ 

ปุคฺคโล (บุคคล, คน) ปุคฺคล+สิ

เอเตสํ (เหล่านั้น) เอต+นํ สัพพนาม, หลังสัพพนามให้แปลง นํ เป็น สํ, สานํ ด้วยสูตรว่า สพฺพโต นํ สํสานํ. (รู ๒๐๓)

มหิจฺฉนฺตานํ (ผู้ปรารถนามาก, ผู้อยากใหญ่, คนมักมาก) มหนฺต > มหา+อิจฺฉนฺต > มหิจฺฉนฺต+นํ

มหิจฺฉตา (ความอยากใหญ่, ความักมาก) มหนฺต > มหา+อิจฺฉ > มหิจฺฉ+ตา ปัจจัยในภาวตัทธิต > มหิจฺฉตา+สิ

อนิจฺฉิตา (ความไม่อยาก, ความไม่มักได้, ความไม่ยากได้) น+อิจฺฉิตา > อนิจฺฉิตา+สิ หรืออาจเป็น อนิจฺฉตา ก็ได้. ส่วนในมหารหนีติ เป็น อนิจฺจตา (ความไม่เที่ยง) และ มหิจฺฉตา เป็น มหิจฺฉิตา.

__________________________

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

พระเจ้าแผ่นดิน ห้องน้ำ ไฟ คนมีศิลป แลคน

มีโลภมาก เมื่อชนเหล่านี้มักมาก ความมักมาก

ของเขาก็เท่ากับไม่อยากได้.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

พระเจ้าแผ่นดิน แม่น้ำ ไฟ ศิลปิน คนละโมภ

เมื่อคนเหล่านี้นักมาก

ความมักมากของเขา

ก็เท่ากับไม่มักมาก.

--