๓๖๐. การขอที่ฉลาด

๓๖๐. การขอที่ฉลาด

โพธยนฺติ น ยาจนฺติ, เทหีติ ปจฺฉิมา ชนา;

ปสฺส วตฺถุํ อทานสฺส, มา ภวตูติ อีทิโส.

ขอทานที่ฉลาดย่อมชี้แจงเหตุผล 

จะไม่ขอตรง ๆ ว่า „ท่านจงให้เถิด ๆ,“

แต่จะพูดว่า „ท่านจงดูตัวอย่างคนไม่ให้ทาน,

ขอท่านจงอย่าเป็นเหมือนเขาเลย“.

(ธรรมนีติ ปกิณณกกถา ๓๖๐, มหารหนีติ ๒๒๓)

--

ศัพท์น่ารู้ :

โพธยนฺติ (ย่อมรู้, ย่อมทราบ) พุธ+ณย+อนฺติ ทิวาทิ. เหตุกัตตุ.

น  (ไม่, หามิได้) นิบาติบอกปฏิเสธ

ยาจนฺติ (ย่อมขอ, อ้อนวอน) ยาจ+อ+อนฺติ ภูวาทิ. กัตตุ.

เทหีติ = เหหิ+อิติ (ว่า จงให้) ทา+อ+หิ = เทหิ ภูวาทิ. กัตตุ. อิติ เป็นนิบาต

ปจฺฉิมา (ภายหลัง, ผู้มีในภายหลัง) ปจฺฉิม+โย

ชนา (ชน, คน) ชน+โย 

ปสฺส  (จงดู, จงเห็น) ทิส+อ+หิ ภูวาทิ. กัตตุ.

วตฺถุํ (วัตถุ, สิ่งของ, ทรัพย์สิน) วตฺถุ+อํ

อทานสฺส (คนไม่ให้ทาน) น+ทาน > อทาน+ส

มา (อย่า) นิบาตบอกปฏิเสธ

ภวตูติ = ภวตุ+อิติ (จงเป็น ดังนี้) ภู+อ+ตุ ภูวาทิ. กัตตุ.

อีทิโส (ผู้เช่นนี้, คนเช่นนี้) อีทิส+สิ

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ชนภายหลังย่อมรู้สำนึก จึ่งไม่วอนขอว่า จงให้

สูจงดูตัวอย่างแห่งคนไม่ให้ อย่าเป็นเช่นผู้นี้เลย.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

คนภายหลังรู้สำนึกตนแล้ว

จะไม่ร้องขอว่า จงให้

เจ้าจงดูตัวอย่างคนไม่รู้จักให้ทานเถิด

เจ้าอย่าเป็นอย่างนั้นเลย.

--