๓๖๓. ควรให้กำลังใจกัน

๓๖๓. ควรให้กำลังใจกัน

ชิเนน อาคตํ สูรํ, ธนญฺจ เคหมาคตํ;

ชิณฺณอนฺนํ ปสํเสยฺย, ทารญฺจ คตโยพฺพนํ.

ควรยกย่องคนกล้าผู้ผ่านการรบ 

ควรชมเชยทรัพย์ที่มาสู่เรือน 

ควรยกย่องอาหารที่ย่อยง่าย

ควรชมภริยาผู้ล่วงวัยสาว.

(ธรรมนีติ ปกิณณกกถา ๓๖๓, มหารหนีติ ๑๘๔, กวิทัปปณนีติ ๓๐๒, โลกนีติ ๙๙, จาณักยนีติ ๗๙)

--

ศัพท์น่ารู้ : 

ชิเนน (ด้วยชัยชนะ, เพราะชนะ) ชิน+นา 

อาคตํ (มาแล้ว, กลับมา) อา+√คมุ+ต > อาคต+อํ

สูรํ (คนกล้า, ผู้กล้าหาญ, นักรบ) สูร+อํ 

ธนญฺจ = ธนํ+จ (ซี่งทรัพย์ด้วย) ธน+อํ

เคหมาคตํ = เคหํ+อาคตํ (ที่มาแล้ว สู่เรือน) เคหํ+อํ

ชิณฺณอนฺนํ (อาหารเมื่อย่อย, อาหารที่ย่อยง่อย), √ชร+ต > ชิณฺณ+อํ = ชิณฺณํ แปลว่า ที่แก่แล้ว, ที่ย่อยแล้ว, แปลง ต เป็น อิณฺณ และลบที่สุดธาตุ § ตราทีหิ อิณฺโณ. (รู ๖๑๖). อนฺน+อํ = อนฺนํ แปลว่า อาหาร, ข้าวสุก (นป.) ถ้า อนฺนา (อิต.) แปลว่า แม่, มารดา.

ปสํเสยฺย (สรรเสริญ, ยกย่อง, ชมเชย) ป+√สํส+อ+เอยฺย ภูวาทิ. กัตตุ.

ทารญฺจ = ทารํ+จ (ซึ่งภรรยา, ภริยา) ทาร+อํ (ป.)

คตโยพฺพนํ (ผู้มีความหนุ่มอันถึงแล้ว, ผ่านความหนุ่มสาวแล้ว) คต+โยพฺพน > คตโยพฺพน+อํ

___________________

ลำดับนี้ ขอนำปาฬีจากโลกนีติ และคำแปลพร้อมคำโคลงอันไพเราะ จาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป (พากย์โลกนีติ) มาประกอบไว้เพื่อประโยชน์แก่การศึกษาให้ยิ่งขึ้นไป ดังนี้ 

ชิณฺณมนฺนํ ปสํเสยฺย, ทารญฺจ คตโยพฺพนํ;

รณา ปุนาคตา สูรํ, สสฺสญฺจ เคหมาคตํฯ

ควรสรรเสริญ-อาหารเมื่อย่อย

ภริยาเมื่อล่วงประถมวัย

นักรบเมื่อกลับจากสงคราม

และข้าวกล้าเมื่อนำถึงบ้านแล้ว

๏ อาหารย่อยรสส้อง--—สรรเสริญ

เมียแก่เกิดจำเริญ--—ยกหย้อง

ผู้แกล้วศึกชัยเชิญ--—ชมทั่ว ทิศฮา

ข้าวเปลือกนำถึงห้อง--แห่งยุ้งสรรเสริญ๚๛

__________________________

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ควรสรรเสริญนักรบชนะกลับมา 

แลทรัพย์ซึ่งหลั่งมาสู่เรือน 

แลอาหารที่ย่อย แลภริยาผู้ล่วงวัย.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

ควรยกย่องทหารเมื่อทำศึกชนะกลับมา

ควรยกย่องทรัพย์สมบัติเมื่อตกถึงมือ

ควรสรรเสริญอาหารเมื่อย่อยแล้ว

ควรยกย่องเมียงามเมื่อยามแก่.

--