๓๖๘. การให้เป็นสิ่งประเสริฐ

๓๖๘. การให้เป็นสิ่งประเสริฐ

ทุพฺภิกฺเข อนฺนทานญฺจ, สุภิกฺเข จ หิรญฺญทํ;

ภเย จ ภยธาตารํ, สพฺเพสํ วรมํ วรํ.

ยามข้าวหายาก ควรให้ข้าวและน้ำ

ยามข้าวหาง่าย ควรให้เงินทอง

ยามมีภัยพิบัติ ควรให้การต้านภัย

การให้เป็นพรที่ประเสริฐยิ่งแก่ชนทั้งปวง.

(ธรรมนีติ ปกิณณกกถา ๓๖๘, มหารหนีติ ๑๘๘)

--

ศัพท์น่ารู้ : 

ทุพฺภิกฺเข (ยามทุพภิกขภัย, ยามข้าวยากหมากแพง) ทุ+ภิกฺขา > ทุพฺภิกฺข+สฺมึ

อนฺนทานญฺจ = อนฺนทานํ+จ, อนฺนทาน (การให้ข้าว, -อาหาร) อนฺน+ทานํ > อนฺนท+อํ, จ ทั้ง ๒ ศัพท์เป็นนิบาตใช้ในอรรถปทสมุจจยะ 

สุภิกฺเข (ยามภิกขาดี, อาหารสมบูรณ์) สุ+ภิกฺขา > สุภิกฺข+สฺมึ

หิรญฺญทํ (ผู้ให้เงิน, -ของมีค่า) หิญฺญ+ทานํ > หิรญฺญท+อํ

ภเย (ยามมีภัย, ยามมีอันตราย) ภย+สฺมึ

ภยธาตารํ (ผู้ต้านภัย, ผู้กำจัดภัย) ภย+ธาตุ > ภยธาตุ+อํ 

สพฺเพสํ (สิ่งทั้งปวง ท.) สพฺพ+นํ สัพพนาม.

วรมํ = วรทํ  (ผู้ให้พร, การให้พร) ศัพท์นี้น่าจะคลาดเคลื่อนมาจาก ปรมํ เหมือนในฉบับแปลของโบราณาจารย์ ถือว่าเหมาะสมกว่า.

วรํ (ประเสริฐ, ยอดเยี่ยม; พร) วร+อํ ในมหารหนีติคาถาบาทสุดท้ายนี้ เป็ฯ สคฺเคปิ พหุ มญฺญเต. 

_____________

ส่วนในมหารหนีติ คาถา ๑๘๘ มีความต่างกันเห็นได้ชัดเกือบทุกบาทคาถา ดังนี้.

ทุพฺภิกฺเข อนฺนทาตํ จ, สุภิกฺเข จ หิรญฺญทํ;

ภเย จาภยตาทานํ, สคฺเคปิ พหุ มญฺญเตฯ

ในยามข้าวขาดแคลน ปรารถนาคนให้ข้าว

ในยามข้าวสมบูรณ์ ปรารถนาคนให้เงิน

ในยามมีภัย ปรารถนาผู้ให้ความปลอดภัย

แม้ในสวรรค์ เทวดาโดยมากย่อมมั่นหมาย.

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

สิ่งที่ประเสริฐเยี่ยมกว่าสิ่งทั้งมวญ ก็คือ ในเวลา

ข้าวแพง ได้แก่ข้าวแลน้ำ ในเวลาภิกษางาม ได้

แก่สิ่งที่อำนวยเงินให้ ในเวลาประจวบภัย ได้แก่

สิ่งที่ต้านทานภัยไว้ได้.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

ในคราวข้าวยากหมากแพง ข้าวน้ำเป็นสิ่งประเสริฐสุด

คราวข้าวปลาหาง่าย เงินทองประเสริฐสุด

ในคราวประสบภัย สิ่งต้านภัยประเสริฐที่สุด

แต่พระเป็นสิ่งประเสริฐกว่าทุกสิ่ง.

--