๓๗๙. ผู้บั่นทอนชีวิต

๓๗๙. ผู้บั่นทอนชีวิต

สตฺตานํ ชรตา หนฺติ, ตณฺหา หนฺติ สพฺพสุขํ;

สพฺพพลํ จินฺตา หนฺติ, ทยา หนฺติ สกํธนํ.

ความชราย่อมเบียดเบียนสัตว์ทั้งหลาย

ตัณหาย่อมเบียดเบียนความสุขทั้งปวง

ความคิดพล่านย่อมเบียดเบียนสรรพกำลัง

ความสงสารย่อมเบียดเบียนทรัพย์ของตน.

(ธรรมนีติ ปกิณณกกถา  ๓๗๙)

--

ศัพท์น่ารู้ : 

สตฺตานํ (ซี่งสัตว์ ท.) สตฺต+นํ, เข้าใจว่าลงฉัฏฐีวิภัตติในอรรถทุติยาวิภัตติ เรียกว่า ฉัฏฐีกัมมะ. ในปทรูปสิทธิท่านไว้ด้วยสูตรว่า ทุติยาปญฺจมีนญฺจ. (รู ๓๑๘) แต่ในที่ท่านแสดงอุทาหรณ์ (ตัวอย่าง)เป็นกิริยาอาขยาต ไว้ ๒ ธาตุคือ สร ธาตุ และ อิจฺฉ ธาตุ เช่น มาตุ สรติ, มาตรํ สรติ; ปุตฺตสฺส อิจฺฉติ, ปุตฺตมิจฺฉติ.

ชรตา (ความชรา, ความแก่) ชร+ตา ปัจจัยในภาวตัทธิต > ชรตา+สิ

หนฺติ = หนติ (ฆ่า, ตี, กำจัด, เบียดเบียน, บั่นรอน) หน+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ. ลบสระที่สุดธาตุ ด้วยสูตรว่า ธาตุสฺสนฺโต โลโปเนกสฺสรสฺส. (รู ๔๒๕), ลบ อ ปัจจัยได้บ้าง ด้วยสูตรว่า โลปญฺเจตฺตมกาโร. (รู ๔๘๗)

ตณฺหา (ความอยาก, ตัณหา, ดำฤษณา) ตณฺหา+สิ

สพฺพสุขํ (ความสุขทั้งปวง) สพฺพ+สุข > สพฺพสุข+อํ

สพฺพพลํ (กำลังทั้งปวง) สพฺพ+พล > สพฺพพล+อํ

จินฺตา (ความคิด, ดำริ, นึกคิด) จินฺตา+สิ

ทยา (ความกรุณา, สงสาร) ทยา+สิ

สกํ (อันเป็นของตน) สก+อํ

ธนํ (ทรัพย์) ธน+อํ

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ความแก่ย่อมบั่นรอนสัตว์ทั้งผอง 

ดำฤษณาย่อมฆ่าสุขทุกอย่าง 

ความคิดมากย่อมบั่นรอนกำลังทั้งปวง 

ความเอ็นดูเกินการณ์ย่อมบั่นรอนทรัพย์ของตน ฯ

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

ความชราบั่นรอนชีวิตสัตว์

ตัณหาบั่นรอนความสุข

ความคิดพล่านบั่นรอนกำลัง

ความเอ็นดูเกินพอดีบั่นรอนทรัพย์ของตนเอง.

--