๓๘๔. เหตุแห่งความเสื่อม

๓๘๔. เหตุแห่งความเสื่อม

ปมาโท ชายเต มทา, ปมาทา ชายเต ขโย;

ขยา โทสา ปวฑฺฒนฺติ, มทํ กึ น ชเห พุโธ.

ความประมาทเกิดจากความเมา

ความเสื่อมเกิดจากความประมาท

โทษทั้งหลายย่อมเจริญเพราะความเสื่อม

ทำไมผู้รู้จึงไม่ละทิ้งความเมาเสียเล่า!

(ธรรมนีติ ปกิณณกกถา ๓๘๔, มหารหนีติ ๒๔๐)

--

ศัพท์น่ารู้ : 

ปมาโท (ความประมาท) ปมาท+สิ

ชายเต (ย่อมเกิด, ย่อมมี) √ชน+ย+เต ทิวาทิ. กัตตุ. แปลงที่สุดชนธาตุเป็น อา ด้วยการแบ่งสูตรว่า ชนาทีนมา ในสูตรว่า ชนาทีนมา ติมฺหิ จ. (รู ๖๑๙)

มทา (แต่ความเมา, เพราะความเมา) มท+สฺมา

ปมาทา (แต่ความประมาท, เพราะ-) ปมาท+สฺมา

ขโย (ความสิ้น, เสื่อม, ย่อยยับ, เสียหาย) ขย+สิ

ขยา (แต่ความเสื่อม....) ขย+สฺมา

โทสา (โทษ ท.) โทส+โย

ปวฑฺฒนฺติ (ย่อมเจริญ, วัฒนา, งอกงาม) ป+√วฑฺฒ+อ+อนฺติ ภูวาทิ. กัตตุ.

มทํ (ซึ่งความเมา) มท+อํ

กึ (ทำไร, อย่างไร, หรือ) นิบาตบอกคำถาม

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

ชเห (พึงละ, ควรสละ) √หา+อ+เอยฺย ภูวาทิ. ชุโหตยาทินัย กัตตุ.

พุโธ (ผู้รู้, คนมีปัญญา) พุธ+สิ

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ความประมาทเกิดแต่ความเมา 

ความย่อยยับเกิดแต่ความประมาท 

โทษทั้งหลายย่อมเจริญขึ้นแต่ความย่อยยับ 

ไฉนผู้รู้จึ่งไม่ละความเมาเสีย.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

ความประมาทเกิดแต่ความเมา

ความย่อยยับเกิดแต่ความประมาท

โทษทั้งหลายย่อมเจริญขึ้นแต่ความย่อยยับ

ไฉนผู้รู้จึงไม่ละความเมาเสีย.

--