๓๘๖. เอากระจกส่องตนสิ

๓๘๖. เอากระจกส่องตนสิ

ปุญฺญาปาปผลํ โย เจ, น สทฺทหติ สจฺจโต;

โส เว สกานนํ ขิปฺปํ, อาทาสตลมานเย.

ผิว่าผู้ใดไม่เชื่อผลแห่ง

บุญและบาปว่ามีจริงไซร์ 

ผู้นั้นแลควรนำกระจกเงามา

ส่องหน้าของตนดูโดยเร็วเถิด.

(ธรรมนีติ ปกิณณกกถา ๓๘๖, มหารหนีติ ๙๕)

--

ศัพท์น่ารู้ : 

ปุญฺญาปาปผลํ (ซึ่งผลแห่งบุญและบาป,​ ผลแห่งความดีและความชั่ว) ปุญฺญ+ปาป+ผล > ปุญฺญปาปผล+อํ

โย (ใด, ผู้ใด) ย+สิ สัพพนาม

เจ (ผิว่า, หากว่า) นิบาตบอกความสงสัย

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

สทฺทหติ (ย่อมเชื่อ) สํ+√ธา+อ+ติ ภูวาทิ. ชุโหตยาทินัย กัตตุ.

สจฺจโต (โดยความจริง, ตามจริง) สจฺจ+โต ปัจจัยในอรรถปัญจมีวิภัตติ 

โส (นั้น, เขา) ต+สิ สัพพนาม

เว (แล, แหล่ะ, เว้ย) นิบาตทำบทให้เต็ม-ปทปูรณนิบาต

สกานนํ (ซึ่งหน้าของตน) สก+อานน > สกานน+อํ, สก (ของตน), อานน (หน้า, ปาก). 

ขิปฺปํ (พลัน, ด่วน, เร็ว) นิบาตในอรรถสีฆ-ความเร็ว

อาทาสตลมานเย = อาทาสตลํ+อานเย, อาทาสตลํ (พื้นแห่งกระจก, แว่นส่องหน้า) อาทาส+ตล > อาทาสตล+อํ, อานเย (พึงนำมา, เอามา) อา+√นี+อ+เอยฺย ภูวาทิ. กัตตุ. วุทธิ อี เป็น เอ, แปลง เอ เป็น อย, แปลง เอยฺย เป็น เอ.

__________

ส่วนในมหารหนีติ คาถา ๙๕ มีข้อความคล้ายกัน ดังนี้

ปุญฺญปาปผลํ โย เจ, น สทฺธหติ สจฺจโต;

โส เว ขิปฺปํว อตฺตานํ, อาทาสตลมานเยฯ

หากผู้ใดย่อมไม่เชื่อผลของบุญและบางมีจริงไซร์

ผู้นั้นแล ต้องนำกระจกส่องมาส่องดูตนเองโดยพลันเถิด.

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

หากผู้ใดไม่เชื่อผลแห่งบุญแลบาปโดยจริงไซร์

ผู้นั้นเว้ย พึงเอาแว่นมาส่องหน้าตนโดยเร็ว.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

หากผู้ใดไม่เชื่อผลของบุญและบาปด้วยความจริงใจไซร์

ผู้นั้นแลพึงเอาแว่นมาส่องหน้าตนโดยเร็วเถิด.

--