๓๘๗. หากไม่เชื่อก็ช่วยไม่ได้

๓๘๗. หากไม่เชื่อก็ช่วยไม่ได้

สมฺปรายิกตฺเถ โย, น สทฺทหติ เจปิ โส;

อาวาเส สคฺคคามีนํ*, โมกฺขเภ กึ น ปสฺสติ.

ผู้ใดไม่เชื่อในประโยชน์โลกหน้า

ถึงแม้เขาถูกนำไปปล่อยไว้

ในที่อยู่ของเทวดาทั้งหลาย

เขาจะไม่เห็นอะไรในสวรรค์เลย.

(ธรรมนีติ ปกิณณกกถา ๓๘๗, มหารหนีติ ๙๖)

--

ศัพท์น่ารู้ :

สมฺปรายิกตฺเถ (ในประโยชน์ในโลกหน้า, สัมปรายิกัตถประโยชน์) สมฺปรายิก+อตฺถ > สมฺปรายิกตฺถ+สฺมึ

โย (ใด, ผู้ใด) ย+สิ สัพพนาม

น สทฺทหติ (ย่อมไม่เชื่อ, ไม่ศรัทธา) สํ+ธา+อ+ติ ภูวาทิ. ชุโหตยาทินัย กัตตุ. ซ้อน (เทฺวภาวะ) เป็น ธาธา, ตั้งชื่อเป็นอัพภาส, รัสสะ, ลบ อ ปัจจัย, แปลง ธ เป็น ท, แปลง ธ หลังเป็น ห ด้วย มหาสูตรว่า กฺวจิ ธาตุ ฯ. (รู ๔๘๘)

เจปิ (แม้ถ้าว่า, แม้นหากว่า) นิบาตบอกความสงสัย

โส (นั้น,​ เขา) ต+สิ สัพพนาม

อาวาเส (ในที่อยู่, อาวาส) อาวาส+สฺมึ

สคฺคคามีนํ (ของผู้ไปสู่สวรรค์, ของพวกเทวดา) สคฺค+คามี > สคฺคคามี+นํ, (* เดิมเป็น สปฺปคามีนํ ได้แก้เป็น สคฺคคามีนํ ตามอย่างในมหารหนีติ ถือว่าเหมาะสมกว่า, คำว่า สปฺป หมายถึง ผู้เลื้อยคลาน, งู)

โมกฺขเภ (ในเมืองสวรรค์ ? ขอเดานะครับ) แต่ถ้าแปลว่า ถูกปล่อย อย่างที่โบราณาจารย์ท่านว่าไว้ ก็ควรเป็น มุจฺจเต คือ มุจ+ย+เต, อันว่า มุจ ธาตุนี้ เป็นได้สองคณะคือ ทิวาทิคณะ แปลว่า พ้น, เป็นรุธาทิคณะ แปลว่า ปล่อย, สละ. ดังที่ปรากฏในธาตวัตถสังคหคาถาที่ ๒๙๔ ว่า มุโจ โมกฺเข ทิ จาคิ รุ. ศัพท์นี้แม้ในคัมภีร์มหารหนีติก็ไม่ชัดเจนเช่นกัน คือเป็น มากฺกเภ (?) ไม่ทราบว่าจะแปลว่าอย่างไรดี แต่ถ้าให้เดาตามศัพท์ ขอแปลว่า ในที่มีแสงแห่งพระจันทร์และพระอาทิตย์ หมายถึงสวรรค์นั่นเอง.

กึ (อะไร, หรือ) เป็นสัพพนาม, หรือนิบาต ก็ได้.

ปสฺสติ (ย่อมเห็น) ทิส+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ. แปลง ทิส เป็น ปสฺส ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า ทิสสฺส ปสฺส-ทิสฺส-ทกฺขา วา. (รู ๔๘๓)

 

____________________

ขอนำคาถาเดียวกันนี้จากมหารหนีติ คาถา ๙๖ มาเทียบเคียงกันไว้ เพื่อประโยชน์แก่การศึกษาให้ยิ่งขึ้นไป ดังนี้

สมฺปรายิกมตฺถํ โย, น สทฺธหติ เจปิ โส;

อาวาเส สคฺคคามีนํ, มากฺกเภ กึ น ปสฺสติฯ

คนที่ไม่เชื่อกรรมว่าโลกหน้ามีจริง

ถึงแม้ถูกนำไปปล่อยในที่อยู่

ของเหล่าเทวดาในสวรรค์

เขาจะเห็นอะไรในสวรรค์หามิได้.

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

หากผู้ใดไม่เชื่อประโยชน์ประจำภพหน้า 

แม้ผู้นั้นจะถูกจับตัวไปปล่อยในอาวาสของชาวสวรรค์ 

ก็ไม่เห็นอะไร.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

หากผู้ใดไม่เชื่อประโยชน์ในโลกหน้าไซร์

แม้จะมีใครมาจับตัวไปปล่อยไว้ในสวนสวรรค์

เขาก็จะไม่เห็นอะไรเลย.

--