๓๘๙. ต้นไม้มงคล

๓๘๙. ต้นไม้มงคล

รวิมูลํ สสีขนฺธํ, โสริองฺคา จ ปตฺติกํ;

พุทฺธํปุปฺผํ ครุพีชํ, ภรคุผลเมว จ.

พระอาทิตย์เป็นราก มีพระจันทร์เป็นต้น 

มีพระเสาร์และพระอังคารเป็นใบ

มีพระพุทธเป็นดอก มีพฤหัสเป็นพืช

มีศุกร์เป็นผลนั่นแล (คือต้นไม้มงคล).

(ธรรมนีติ ปกิณณกกถา ๓๘๙)

--

ศัพท์น่ารู้ : 

รวิมูลํ (พระอาทิตย์เป็นราก, รากคือพระอาทิตย์) รวิ+มูล > ริวมูล+สิ, วิ. รวิ เอว มูลํ รวิมูลํ. (รากคือพระอาทิตย์ ชื่อว่า รวิมูล) อวธารณ. กัมมธารยสมาส. 

สสีขนฺธํ (พระจันทร์เป็นลำต้น, ลำต้นคือพระจันทร์) สสี+ขนฺธ > สสีขนฺธ+สิ

โสริองฺคา (พระเสาร์และพระอังคาร) โสรี+องฺค > โสริองฺค+ 

จ (ด้วย, และ) นิบาต

ปตฺติกํ (ใบ, ที่เป็นใบ) ปตฺติก+สิ

พุทฺธํปุปฺผํ (พระพุทธเป็นดอก, ดอกคือพระพุทธ) พุทฺธ+ปุปฺผ > พุทฺธปุปฺผ+สิ

ครุพีชํ (พระพฤหัสบดีเป็นพืช, พืชคือพระพฤหัสบดี) ครุ+พีช > ครุพีช+สิ

ภรคุผลเมว = ภรคุผลํ+เอว (พระศุกร์เป็นผล+นั่นเทียว) ภรคุ+ผล > ภรคุผล+สิ

หมายเหตุ : คาถานี้ ยังมองไม่ออกว่าท่านต้องการมุ่งถึงอะไร ขออนุญาตแปลนำร่องไปก่อนนะครับ ท่านผู้พอคิดได้ทายออก ก็ช่วยบอกมาที จักเป็นพระคุณอย่างสูง.

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

พระอาทิตย์เป็นราก พระจันทร์เป็นต้น 

พระเสาร์อังคารเป็นใบ พระพุทธเป็นดอก 

พระพฤหัสบดีเป็นพืช แลพระศุกร์เป็นผล.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

พระอาทิตย์เป็นราก พระจันทร์เป็นลำต้น

พระเสาร์ พระอังคารเป็นใบ

พระพุทธเป็นดอก

พระพฤหัสบดีเป็นพืช

พระศุกร์เป็นผล.

--